اعلمی حائری، محمدحسین
«محمد حسين اعلمى حائرى»، (1320-1391ق) فرزند شيخ سليمان جندقى مهرجانى حائرى، مورخ، محقق و صاحب دائرة المعارف اعلمى است.
| نام | اعلمی حائری، محمد حسین |
|---|---|
| نام های دیگر | اعلمی حائری، محمد حسین
اعلمی م‍ه‍رج‍ان‍ی حائری، محمد حسین حائری اعلمی، محمد حسین م‍ه‍رج‍ان‍ی حائری، محمد حسین اعلمی |
| نام پدر | |
| متولد | 1281 هـ.ش |
| محل تولد | |
| رحلت | 1349 هـ.ش یا 1391 هـ.ق |
| اساتید | |
| برخی آثار | |
| کد مولف | AUTHORCODE5158AUTHORCODE |
مقدمات اوليه را نزد پدر خود در زادگاهش مهرجان از توابع جندق فراگرفت، سپس براى تكميل مقدمات، به مشهد هجرت نمود و حدود سال 1357ق نجف اشرف را مسكن خود قرار داد و از محضر سيد محمدعلى تفرشى، ميرزا حسن رشتى و شيخ محمدرضا نائينى بهرهمند گشت و مدارج عالى را در حوزه درس ميرزا حسين نائينى، آقا ضياء عراقى و سيد ابوالحسن اصفهانى پيمود.
در حالى كه بيست بهار از عمرش مى‌گذشت، به سال 1340ق روانه حوزه نجف شد. او راه طولانى نايين تا بارگاه ملكوتى حضرت على(ع) را گاه پياده و گاه سوار بر مركب، طى مى‌كرد. در نجف، تحصيل جدّى اين طلبه جوان براى آموختن علوم دينى و مبانى اجتهاد آغاز شد. در مدت اقامت خود در اين شهر، شب و روز درس مى‌خواند، پژوهش و مطالعه مى‌كرد و از محضر بزرگان و مجتهدان معروف كسب فيض نموده تا اين كه پس از هفده سال تلاش به درجه اجتهاد نايل شد.
او ضمن اين‌كه در درس بزرگان علوم فقه و اصول شركت مى‌جست، خود نيز كتاب‌هاى سطوح حوزه مانند مكاسب، رسائل و كفايه را تدريس مى‌كرد و جمعى از طلاب و فضلا در حوزه درس او حاضر مى‌شدند. اين بزرگوار از دو تن از استادان برجسته نجف، مرحوم ميرزا حسين نائينى و مرحوم آقا ضياءالدين عراقى، اجازه اجتهاد گرفت و نيز اجازه‌هاى روايتى فراوانى از بزرگان حديث و رجال، دريافت كرد.
در روزگارى كه وى در نجف درس مى‌خواند، اين حوزه در بهترين موقعيت علمى خود قرار داشت و استوانه‌هاى بزرگ علم در اين حوزه زندگى مى‌كردند كه اعلمى، نزد تعدادى از برجسته‌ترين آنان حاضر مى‌شد و از دانش آنان، بهره مى‌برد كه عبارتند از آيات عظام: سيدابوالحسن اصفهانى، محمدحسين نائينى، ضياءالدين عراقى، محمدحسين اصفهانى و سيد محمدكاظم يزدى.
او بعد از اقامت 17 ساله در نجف، به قصد زيارت مرقد امام رضا(ع) به سوى مشهد مقدس حركت كرد و بعد از زيارت قبر آن حضرت مجدداً به نجف بازگشت و سه سال ديگر در اين شهر اقامت كرد. در همين زمان بود كه آيت‌اللّه سيدابوالحسن اصفهانى دستور داد كه جمعى از نخبگان دورهم گردآيند و به تحقيق، تنظيم و ترتيب احاديث كتاب «وسائل الشيعة» بپردازند. از جمله اعضاى اين گروه، محمدحسين اعلمى و ديگرى آيت‌اللّه سيد محمد هادى ميلانى بودند. اين گروه روى چند نسخه از آن كتاب پژوهش و تحقيق مى‌كردند. نوشته‌اند يكى از معتبرترين نسخه‌هاى «وسائل الشيعه» نزد محمدحسين اعلمى بوده است.
از آن‌جا كه وى شيفته فهم و حفظ احاديث امامان شيعه بود و زحمات فراوانى در اين راه كشيد، مفتخر به دريافت اجازه نقل روايت از مشايخ حديث شد، همانند: آقابزرگ تهرانى، آيت‌اللّه سيد هبه‌الدين شهرستانى، ميرزا محمد عسكرى تهرانى، سيد شهاب الدين مرعشى نجفى.
وى در دورانى كه در حوزه نجف اشتغال به درس و تدريس داشت، براى اوّلين بار روانه مكه شد و ضمن انجام مناسك حج، با شخصيت‌هاى برجسته اسلامى ملاقات و درباره مسائل علمى، با آنان به مباحثه و مناظره پرداخت و از مكتب شيعه و انديشه‌هاى تابناك عالمان شيعى، جانانه دفاع كرد.
وقتى كه از مكّه به نجف برگشت، چندان در نجف باقى نماند؛ بلكه بلافاصله از آن‌جا به سوى كربلا حركت نمود و در جوار قبر مقدس امام حسين(ع) اقامت گزيد. او در حوزه كربلا نيز از تحصيل دانش باز نايستاد و از محضر فقيهانى چون آيات عظام: آقا حسين قمى، سيدمهدى شيرازى و شيخ هادى، بهره جست. وى از تدريس نيز غافل نبود و در مدرسه هندى، يك ساعت بعد از طلوع آفتاب تا يك ساعت به ظهر، چند كتاب را براى طلّاب كربلا درس مى‌گفته است.
او شيفته مطالعه و تحقيق بود. شوق آموختن او را واداشت تا در كربلا به خريد كتاب‌هاى گوناگون دينى بپردازد. با تلاش پيگيرانه خود توانست از كشورهاى مختلف مانند: مصر، لبنان، سوريه و هندوستان، كتاب‌ها و مجلّات علمى فراوانى به دست آورد. نتيجه اين زحمات، تشكيل كتابخانه بزرگ و ارزشمندى در كربلا بود؛ حتى پاره‌اى از محقّقان، براى استفاده از نسخه-هاى نفيس و كمياب، به اين مركز فرهنگى مراجعه مى‌كردند. در همين شهر بود كه بنياد تأليف دائرة المعارف بزرگ شيعى تأسيس و مطالب اساسى آن گردآورى شد.
مدّت اقامت اين محقّق توانا در كربلا، 14 سال ادامه يافت؛ چنان كه به لقب «حائرى» معروف شد.
وى در سال 1374ق كربلا را ترك گفت و براى سومين بار، جهت زيارت مرقد نورانى حضرت على بن موسى الرضا(ع) رهسپار خراسان شد. او در مشهد علاوه بر زيارت، از تحقيق غافل نبود و براى تكميل دائرة المعارف، از كتابخانه پرمايه رضوى بهره‌هاى فراوانى برده، مطالعات دامنه‌دارى را انجام داد و اندوخته‌هاى علمى خود را در فيش‌هايى يادداشت مى‌كرد. وى بعد از تكميل پژوهش، عازم تهران شد و از بيشتر كتابخانه‌هاى معروف آن زمان تهران نيز بهره گرفت.
آن زمان، كه عصر مرجعيت آيت‌اللّه بروجردى(ره) بود، حوزه علميه قم به تازگى به وسيله حضرت آيت‌اللّه حائرى يزدى بنيان‌گذارى شده و از رونق خاصى برخوردار بود. مرحوم اعلمى براى غنا بخشيدن به مطالعات و پژوهش‌هاى خود، آهنگ قم كرد و در اواخر سال 1374ق به حوزه علميه قم وارد شد.
به هر حال، در مدرسه فيضيه و حوزه علميه قم، زحمات چندين ساله او نتيجه داد و برخى از مجلّدات دائرة المعارف اعلمى را به مرحله چاپ رسانيد.
او در سال 1391ق(1351ش) (برخى هم مانند احمد حائرى محقق كتاب منار الهدى فى الانساب، وفات او را در سال 1393ق ذكر كرده‌اند.) در جوار مرقد مطهر حضرت معصومه(س) چشم از جهان فرو بست. براى تشييع بدن پاك او، جمعيت زيادى حضور يافتند و از او به خوبى تجليل شد. سپس پيكر او را در جوار حضرت معصومه(س)، در آستانه درب ورودى به صحن بزرگ، به خاك سپردند.
آثار:
1- دائرة المعارف اعلمى (سى جلد)
2- تراجم اعلام النساء
3- منار الهدى فى الانساب
منابع:
1. دائرة المعارف تشيع، جلد دوم، ص278.
2. دائرة المعارف اعلمى، جلد يك، ص 3-15.
وابسته‌ها
تراجم أعلام النساء / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
منار الهدی في الأنساب / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
دائرة المعارف الشيعية العامة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده