ابن صائغ، یعیش بن علی
ابن يعيش، ابوالبقاء موفق‌الدين يعيش بن على بن يعيش اسدى (643- 553ق1245/ -1158م)، نحوى و مقرى سده‌هاى ششم و هفتم هجرى بود. وى را ابن صائغ (يا صانع) نيز خوانده‌اند. بيش‌ترين آگاهى ما از زندگى وى، محدود به اخبارى است كه شاگردش ابن خلكان نقل كرده است و ديگران چيز عمده‌اى بر آن نيفزوده‌اند.
| نام | ابن صائغ، یعیش بن علی |
|---|---|
| نام‌های دیگر | ابن ال‍ص‍ان‍ع، یعیش بن علی
ابن ال‍ص‍ائ‍غ، اب‍و ال‍ب‍ق‍ا م‍وف‍ق ال‍دی‍ن ال‍ن‍ح‍وی ابن ال‍ص‍ائ‍غ، یعیش بن علی ابن یعیش، م‍وف‍ق ال‍دی‍ن یعیش بن علی |
| نام پدر | |
| متولد | |
| محل تولد | |
| رحلت | 643 ق |
| اساتید | |
| برخی آثار | |
| کد مؤلف | AUTHORCODE14537AUTHORCODE |
خاندان ابن يعيش از موصل برخاسته بود، اما خود او در حلب در سال 553ق چشم به جهان گشود و همان‌جا پرورش يافت ولى نمى‌دانيم چرا فيروزآبادى، اصل او را اندلسى دانسته است. وى در جوانى به قصد تحصيل علم از محضر ابن انبارى (د 577ق) رهسپار بغداد شد، اما زمانى كه به موصل رسيد، خبر درگذشت وى را شنيد، لذا پس از چندى اقامت در آن‌جا و استماع حديث از استادانى چون خطيب طوسى و ابن سويده‌ى تكريتى، به حلب بازگشت.
وى در حلب، نحو را نزد ابوالسخاء فتيان حلبى و ابوالعباس مغربى نيروزى فراگرفت و از جمعى چون قاضى ابن ابى‌عصرون، ابوالحسن طرسوسى، يحيى ثقفى و نيز خالد بن محمد قيسرانى حديث شنيد و قبل از آن‌كه منصب اقراء را در حلب برعهده گيرد، براى ديدار با تاج‌الدين كندى به دمشق رفت و كندى در نوشته‌اى مقام علمى او را بسيار ستود.
ابن يعيش بيش‌تر عمر خود را در حلب گذراند. حلب در آن روزگار به يكى از مراكز بزرگ علم و ادب تبديل شده بود و دانش‌پژوهان بسيارى از نقاط مختلف بدان‌جا مى‌آمدند تا از مجالس درس انديشوران آن شهر بهره برند. ابن خلكان يكى از همين كسان بود كه در 626ق به حلب آمد و از مجالس درس ابن يعيش- كه در آن زمان در مقصوره‌ى شمالى جامع حلب و نيز مدرسه‌ى رواحيه به تدريس قرائات مشغول بود- بهره‌ى فراوان برد و هم‌چنين بخش عظيمى از کتاب «اللمع» ابن جنى را نيز نزد وى خواند.
از ديگر شاگردان وى ابن مالك نحوى، ابن رزين، ابن نحاس، ابوبكر احمد بن محمد دشتى، ابن عديم و ابن واصل را مى‌توان نام برد. ابن خلكان علاوه بر نقل اخبارى از او، وى را به خوش‌رويى و سرزندگى وصف كرده و روايات متعددى درباره‌ى شوخ‌طبعى و بذله‌گويى او نقل كرده است.
ابن يعيش به خصوص به نحودانى شهره بوده و ذهبى وى را بزرگ‌ترين نحوى حلب در روزگار خود دانسته است. وى پيرو مكتب بصره بوده و در «شرح المفصل» خود به تأييد و تقويت آراء آنان پرداخته است، اما گاهى نيز آراء نحويان كوفه را بر بصريان ترجيح داده است. از همين‌رو برخى از معاصران، او را از پيروان مكتب بغداد دانسته‌اند. وى سرانجام در سال 643ق در حلب چشم از جهان فروبست و همان‌جا به خاک سپرده شد.
آثار
عمده‌ى آثار او عبارتند از:
1. شرح التصريف الملوكى. اين کتاب شرحى است بر التصريف الملوكى ابن جنى.
2. شرح المفصل زمخشرى. او اين کتاب را در هفتاد سالگى به اتمام رسانده و همه‌ى شهرت خود را مرهون همين اثر است.
3. رودلف زلهايم رساله‌اى از او را با عنوان «مسائل اجاب عنها ابن يعيش» كه در آن به 13 سؤال نحوى ابونصر دمشقى پاسخ گفته، در «مجله‌ى دانشگاه سن‌ژوزف» (1974-1973م) به چاپ رسانيده است.
4. تفسير المنتهى من بيان في اعراب القرآن.
منابع مقاله
دايرةالمعارف بزرگ اسلامى ج5 ص143.