کوفی، علی بن احمد
ابوالقاسم كوفى، على بن احمد بن موسى (د 352ق963/ م)، فقيه و متكلم. از تاريخ ولادت و زندگى او اطلاعى دردست نيست. آنچه دربارۀ تبار او آورده‌اند، اين است كه وى، خود را علوى و از احفاد هارون، فرزند امام موسى كاظم(ع) معرفى مى‌كرده است (عمرى، 108). برخى او را از نوادگان موسى مبرقع، فرزند امام جواد(ع) دانسته‌اند (افندى، 375/3؛ قس: قمى، 35)، ولى بنابر آنچه عمرى (همانجا) از استاد خود ابن طباطباى نسابه نقل مى‌كند، ادعاى علوى بودن او كذب است. آنچه تقريباً همهً منابع بر آن اتفاق دارند، اين است كه وى نخست امامى بوده، اما در اواخر عمر به غلو گراييده است.
| نام | کوفی، علی بن احمد |
|---|---|
| نام های دیگر | ابی‌القاسم کوفی، علی بن احمد |
| نام پدر | |
| متولد | |
| محل تولد | |
| رحلت | 302 هـ.ق |
| اساتید | |
| برخی آثار | الإستغاثة في بدع الثلاثة |
| کد مؤلف | AUTHORCODE1699AUTHORCODE |
ابوالقاسم كوفى از پدرش و على بن ابراهيم قمى، صاحب تفسير و محمد بن جعفر كوفى اسدى روايت كرده است (خوانسارى، 293/4؛ نورى، 323/3، 575؛ آقابزرگ، 28/2). فرزندش ابومحمد و نيز ابوعمران کرمانى، شيخ حيدربن محمد بن نعيم سمرقندى و تلعبكرى از او روايت كرده است (افندى، 358/3؛ نورى 3 ك323/). ابوالقاسم كوفى در جمادى‌الاول 325 در كرمى (يا آبگرم، نك؛ افندى، همانجا) در پنج فرسخى فسا درگذشت و همانجا به خاک سپرده شد (نجاشى، 97/2)، اما عمرى (همانجا) ا ز قول استاد خود نوشته است كه قبر او در رى است.
آثار
به ابوالقاسم كوفى، بالغ بر 50 كتاب در موضوعات مختلف فقهى، فلسفى، كلامى، اخلاقى و تفسير نسبت داده شده است (نجاشى، 96/2-97) طوسى بسيارى از كتابهاى او را مى‌پسندند و مى‌گويد:آنها را هنگامى نوشته كه بر راه راست بوده است، اما كتابهاى بعدى او را داراى غلو و تخليط مى‌شمارد (ص 91-92). به گفتۀ مامقانى (256/2) اگر روايتى از او دردست باشد كه ثابت شود آن را پيش از انحرافش روايت كرده است، مى‌توان آن را اخذ كرد وگرنه قابل اعتنا نيست. از ابوالقاسم كوفى، تنها دو اثر دردست است:
- الاستغاثه فى بدع الثلاثه، كه كتاب مشهور اوست و به گفته افندى (355/3) و خوانسارى (291/4)، وى آن را در اوان استقامت و بصيرتش نوشته است. وى در اين كتاب بدعتهايى را براى سه خليفه نخستين برشمرده است كه به تصريح وى پيروان آنان نيز بدانها اقرار دارند (ص 6). مجلسى در مقدمه بحار (19/1) اين كتاب را به سهو، تأليف ابن ميثم بحرانى دانسته است. كتاب الاستغاثه دوباره در نجف به چاپ رسيده است.
- الآداب و مكارم الاخلاق، يك نسخه از اين اثر در كتابخانۀ قاهره موجود است (نك: GAS, I/543).
نجاشى (همانجا) اين آثار را از او ياد كرده است: ابطال مذهب داود بن على الاصبهانى، الانبياء، الاوصياء، تثبيت المعجزات، تثبيت نبوه الانبياء، تناقض احكام المذاهب الفاسده، تناقض اقاويل المعتزله، الرد على ارسطاطاليس، الرد على الزيديه، فساد اقاويل الاسماعيليه، فساد قول البراهمه، الفقه على ترتيب المزنى و معرفه وجود الحكمه.
مآخذ
آقابزرگ، الذريعه، ابوالقاسم كوفى، على بن احمد، الاستغاثه، نجف 1368ق؛ افندى، عبدالله، رياض العلماء، به كوشش سيد احمد حسينى، قم، 1401ق؛ خوانسارى، محمدباقر، روضات الجنات، تهران، 1382ق1962/م؛ طوسى، محمدبن حسن، الفهرست، به كوشش سيدمحمد صادق آل بحر العلوم، نجف، المكتبه المرتصويه، عمرى، على بن محمد، المجدى فى انساب الطالبين، به كوشش احمد مهدوى دامغانى، قم، 1409ق؛ قمى، عباس، هديه الاحباب، تهران، 1362ش؛ مامقانى، عبدالله، تنقيح المقال، نجف، 1350ق؛ مجلسى، محمدباقر، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم‌السلام، بيروت، 1403ق1983/م؛ نجاشى، احمدبن على، رجال، به كوشش محمدجواد نائينى، 1408ق1988/م؛ نورى حسين بن محمدتقى، مستدرك الوسائل، تهران، 1318-1321ق.
منبع: دايرةالمعارف بزرگ اسلامى