رسالة تياسر القبلة

رسالة تياسر القبلة رسالۀ مختصر و كوچكى است كه محقق حلى در جواب به اعتراضى كه محقق طوسى (م 672 ق) در مجلس درس وى بيان نموده نوشته است. این کتاب به همراه هشت رساله دیگر و با نام الرسائل التسع منتشر شده است.

الرسائل التسع


نام کتاب	الرسائل التسع
نام‌های دیگر کتاب
پدیدآورندگان	حلی، جعفر بن حسن (نويسنده) استادی، رضا (محقق)
زبان	عربی
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏182‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏3‎‏ر‎‏5
موضوع	فقه جعفری - قرن 7ق.
ناشر	کتابخانه عمومی آیت‌الله‌مرعشی نجفی(ره)
مکان نشر	قم - ایران
سال نشر	1413 هـ.ق
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE166AUTOMATIONCODE

انگيزۀ نگارش

آنطور كه در كتب بسيارى از بزرگان از اصحاب اماميه در مورد علت نگارش اين رساله آمده است، روزى خواجه نصير‌ الدين طوسى پس از فتح بغداد توسط هلاكوخان به حلّه رفته و وارد مجلس درس محقق حلّى شد.

محقّق حلّى به خاطر احترام وى به تدريس ادامه نداده ولى به علت اصرار خواجه نصير‌ الدين به ادامه درس، وى كه در مورد مسألۀ تياسر قبلۀ اهل عراق بحث مى‌كرد آن را ادامه داد، در اين هنگام خواجه نصير‌ الدين از وى سؤال نمود كه اين استحباب وجهى ندارد زيرا اگر تياسر از قبله به غير قبله باشد كه حرام است و اگر به سوى قبله هم باشد كه واجب است.

در جواب محقق حلّى فرمودند: كه تياسر از قبله به خود قبله است و محقق طوسى ساكت مى‌شود. پس از اين مباحثه، محقق حلى در اين زمينه كتابى نوشته و براى محقق طوسى مى‌فرستد كه وى آن را پسنديده و از آن تعريف مى‌كند.

اين رسالۀ كوچك بعدها در كتب فقهى همچون مهذّب البارع ابن فهد حلّى (م 841 ق)، روض الجنان شهيد دوم (م 966 ق)، حاشية الإرشاد شيخ ابراهيم قطيفى (م 945 ق)، محبوب القلوب قطب‌الدين اشكورى، مدارك الأحكام سيد محمد عاملى (م 1009 ق)، بحار الأنوار علامۀ مجلسى (م 1111ق) آورده شده است.

در كتاب «بحار الأنوار» علت اين نحوه تصحيح قبلۀ بعضى از مساجد نظير مسجد سهله و مسجد يونس را اين گونه بيان نموده كه آنها در زمان خلفاى جور ساخته شده بوده‌اند و به علت تقيه و فشار حكومت عباسى، محقق حلّى اين سبك خطابى را براى تصحيح اين اشتباه انتخاب نموده است،(بحار الأنوار /81 53).

تاريخ تأليف

پس از اين كه در سال 656ق شهر بغداد توسط هلاكوخان فتح شد و خواجه نصير‌ الدين طوسى چند سالى را به حل مشكلات مردم و تثبيت حكومت مى‌پردازد براى ملاقات علماى شهر حلّه به آن شهر رفته و در آنجا ملاقات‌هايى با محقق حلّى و بزرگان ديگرى داشته و همان طور كه گفته شد در جلسۀ درس وى شركت نموده است و بعدها محقق حلى اين رسالۀ كوچك را نوشته و براى وى فرستاده است.

بنابراين احتمالا اين كتاب بين سال‌هاى 662 تا 675ق تأليف شده است.

تاريخ انتشار

كتاب موجود در ضمن «روض الجنان» شهيد در سال 1307ق چاپ شده است (به نقل از ص 106، مقدمه‌اى بر فقه شيعه).

و همان طور كه گذشت در ضمن كتب فقهى ديگرى نيز چاپ شده است.

كتاب موجود در ضمن «الرسائل التسع» در سال 1413ق در قم چاپ شده است و مصحح و محقق آن فاضل ارجمند شيخ رضا استادى مى‌باشد.

نسخه‌ها

در كتابِ مقدمه‌اى بر فقه شيعه (صفحۀ 106)، به 6 نسخه از آن اشاره نموده است كه سه نسخۀ آن تحت تملك كتابخانۀ دانشگاه تهران، يك نسخه كتابخانۀ مجلس شوراى اسلامى، يك نسخه كتابخانۀ آستان قدس رضوى و يك نسخه شيخ رضا استادى بوده است.

در صفحۀ 24، مقدمۀ ناشر آمده است «و من رسالة تياسر القبلة نسخ كثيرة جدا، رأينا عدة منها و حصّلنا بعضها...»

در ابتداى كتاب نيز تصوير دو نسخۀ خطى كه مربوط به قرن هشتم و يازدهم بوده‌اند آورده شده است.