عيون الحكمة
عيون الحكمة، كتابى است موجز، به قلم ابن سينا، به زبان عربى و در مورد اقسام سه‌گانه حكمت نظرى. اين كتاب، گاهى با نام «الموجز» ياد مى‌شود. كتاب، يك نگاه اجمالى به سه بخش منطقيات و طبیعیات و الهيات دارد و مناسب است كه مبنايى براى تدريس يا محورى براى كتاب‌هاى مفصل واقع شود چنان‌كه فخر رازى شرحى بر آن نوشته است.
| نام کتاب | عیون الحکمة |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (نويسنده)
بدوی، عبدالرحمن (محقق) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | BBR 528 1359 |
| موضوع | خدا شناسی - متون قدیمی تا قرن 14
علوم طبیعی - متون قدیمی تا قرن 14 فلسفه اسلامی - متون قدیمی تا قرن 14 منطق - متون قدیمی تا قرن 14 |
| ناشر | دار القلم |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1359 هـ.ش یا 1980 م |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE1724AUTOMATIONCODE |
ساختار
بخش اول كتاب، منطقيات است با نه فصل؛ بخش دوم، طبیعیات است با شانزده فصل و بخش سوم، الهيات است با پنج فصل.
گزارش محتوا
مطالبى كه در بخش منطقيات، بررسى شده‌اند، عبارتند از: تعريف لفظ مفرد و مركب؛ كلى و جزيى و اقسام كلى(كلى ذاتى و كلى عرضى)؛ كليات خمس(نوع، فصل، جنس، عرض خاص و عرض عام)؛ مقولات عشر؛ كلى متواطى و مشكك و لفظ مشترك؛ اسم؛ كلمه؛ قول؛ قول جازم يا همان قضيه؛ اقسام گوناگون قضيه؛ جهات سه‌گانه قضايا (وجوب، امكان و امتناع)؛ عكس؛ قياس؛ اقسام قياس(اقترانى و استثنايى)؛ اشكال سه‌گانه قياس اقترانى؛ شرايط منتج بودن هر يك از اشكال؛ اقسام قياس استثنايى(متصل و منفصل)؛ قياس خلف؛ استقراء؛ تمثيل؛ ضمير؛ صناعات خمس(برهان، جدل، مغالطه خطابه و شعر)؛ مواد تشكيل دهنده هر يك از صناعات و فايده هر كدام از آنها.
مطالبى كه در بخش طبیعیات مطرح گرديده‌اند، عبارتند از: حكمت(استكمال النفس الانسانية بتصور الامور و التصديق بالحقائق النظرية و العملية على قدر الطاقة البشرية) و اقسام آن(1- عملى كه خود بر سه گونه است: حكمت مدنيه، حكمت منزليه و حكمت خلقيه و منشأ هر سه شريعت الهى مى‌باشد. 2- نظرى كه اين نيز بر سه گونه مى‌باشد: حكمت طبيعى، حكمت رياضى و حكمت الهى)؛ اصول موضوعيه‌اى كه تقديمشان بر علم طبيعى لازم است؛ متناهى بودن ابعاد؛ جهت؛ جسم بسيط و مركب؛ نفى خلأ؛ نفى جوهر فرد؛ زمان؛ مبادى حركت؛ مسائل سماء و عالم؛ آثار علويه؛ نبات؛ حيوان؛ قواى باطنيه (حس مشترك، خيال، وهم، متخيله و حافظه)؛ قواى محركه حيوانى؛ انسان كه نفس ناطقه از ويژگى‌هاى وى است و نطق به توسط آن صورت مى‌گيرد.
مطالبى كه در بخش الهيات بررسى شده‌اند، عبارتند از: موضوع الهيات كه موجود مطلق است و در اين علم از اعراض ذاتيه آن بحث مى‌شود؛ جوهر و اقسام چهارگانه آن(ماهيت بدون ماده، ماده بدون صورت، صورت در ماده، مركب از ماده و صورت)؛ احكام هيولا و صورت؛ اثبات قوا؛ احكام علل و معلولات؛ وجود و انقسام آن به جوهر و عرض.