دروس في التوحيد
دروس في التوحيد، تقریرات درسهای سید کمال حیدری، پیرامون مباحث توحید میباشد که توسط علی حمود عبادی، ثبت و به قلم عبدالرضا افتخاری تصحیح شده است.
| نام کتاب | دروس في التوحيد |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | حيدري، کمال (نويسنده)
عبادي، علي حمود (مقرر) افتخاري، عبد الرضا (مصحح) |
| زبان | عربي |
| کد کنگره | BP 217 /ح9ر4* |
| موضوع | توحيد
خدا شناسي |
| ناشر | دار فراقد |
| مکان نشر | ايران - قم |
| سال نشر | مجلد1: 1432ق , |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE23843AUTOMATIONCODE |
انگیزه نگارش
کتاب در اجابت به درخواست گروهی از فضلا مبنی بر نگارش کتابی مخصوص مباحث توحیدی، به رشته تحریر درآمده است[۱].
ساختار
کتاب با مقدمه مقرر آغاز و مطالب در قالب سی درس، ارائه گردیده است.
در پایان هر درس، خلاصهای از مطالب همان درس، ذکر گردیده است.
گزارش محتوا
در مقدمه، ضمن تبیین جایگاه معرفت توحیدی و اهمیت آن در منظومه اعتقادی به دلیل آثار و ثمرات آن، به انگیزه تألیف کتاب، اشاره شده است[۲].
درس اول، مباحث مقدماتی را در خود جای داده و نویسنده ابتدا، مراد از «الوحدة» در بحث توحید را توضیح داده و سپس به بیان فرق میان وحدت عددی و وحدت حقیقی پرداخته و توحید واحدی و توحید احدی، اقسام توحید ذاتی در قرآن و رابطه میان توحید ذاتی و صفاتی و افعالی را تبیین نموده است[۳].
در درس دوم، با استفاده از استدلالهای قرآنی و روایی، به بحث پیرامون توحید واحدی پرداخته شده و به سه نتیجه زیر، رسیده شده است: عدم تناهی باری تعالی، اثبات ازلیت و ابدیت او و نفی تثلیث[۴].
درس سوم، به توحید احدی اختصاص یافته است. نویسنده در این درس، به اقامه دو دلیل زیر، پرداخته و هریک را مفصلا، توضیح داده است: الف)- برهان عقلی بر توحید احدی: بدین منظور، سه برهان بر عدم ترکب واجب از وجود و ماهیت، نفی اجزای فعلی از واجب و نفی ترکیب از وجود و عدم. ب)- برهان نقلی بر عدم ترکب واجب: شامل برهان قرآنی و روایی[۵].
در درس چهارم، در ضمن دو مسئله زیر، به بحث از صفات واجب و توحید صفاتی پرداخته شده است: در مسئله اول، اقسام صفات الهی که عبارتند از ثبوتیه و سلبیه و ذاتیه و فعلیه تشریح شده و صفات ثبوتیه نیز به حقیقه و اضافیه، تقسیم شده و وجه تسمیه ثبوتیه اضافیه، توضیح داده شده است. در مسئله دوم، به بررسی معنای اتصاف واجب به صفات پرداخته شده و در این زمینه، شش قول، مطرح گردیده است که عبارتند از:
- صفات ذاتیه، زائد بر ذات بوده و مانند ذات، قدیم هستند.
- صفات ذاتیه، زائد بر ذات بوده و حادث هستند.
- ذات متعالیه، مانند متلبس به صفات عمل میکند.
- صفات ذاتیه، همان سلب نقیض آنها از ذات متعال است.
- صفات ذاتیه، از لحاظ مفهومی و مصداقی، واحد بوده و عین ذاتند.
- عینیت صفات ذاتی با ذات الهی[۶].
درس پنجم، دربردارنده دو مسئله پیرامون استدلال بر عینیت صفات با ذات و نیز توحید صفاتی بوده[۷] و در درس ششم، نگاهی اجمالی به نظریات شناخت صفات، افکنده شده است[۸].
در درس هفتم، از زائد و اضافی بودن صفات فعلیه، سخن به میان آمده و در درس هشتم، ابتدا حقیقت و ماهیت حیات تبیین گردیده و به این نکته اشاره شده است که حیات، ملازم علم و قدرت بوده، ولی عین آنها نیست و سپس، ادله حیات برای واجب تعالی، بررسی گردیده[۹] و در درس نهم تا سیزدهم، ضمن مقدمات ششگانه زیر، به مباحث مربوط به علم خداوند، پرداخته شده است:
- انقسام وجود به خارجی و ذهنی؛
- تعریف علم؛
- از سنخ وجود بودن علم؛
- انقسام معلوم به بالذات و بالعرض؛
- انقسام علم به حصولی و حضوری؛
- اتحاد عالم و معلوم[۱۰].
درس چهاردهم تا بیستویکم، بهترتیب، پیرامون موضوعات زیر میباشد:
- بداء در قرآن و سنت[۱۱]؛
- قدرت[۱۲]؛
- اراده[۱۳]؛
- سمع و بصر[۱۴]؛
- توحید افعالی و اقسام آن[۱۵]؛
- جبر و اختیار و افعال اختیاری[۱۶]؛
- قضا و قدر و جبر[۱۷].
در درس بیستودوم، به موضوع نظام احسن و وجود شرور در عالم هستی پرداخته شده[۱۸] و در دروس بعدی، بهترتیب، موضوعات زیر، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است: توحید ربوبی؛ اسماء الحسنی؛ مظهر اسم اعظم بودن پیامبر(ص) و ائمه(ع)؛ ارتباط توحید با امامت؛ صفات سلبیه و رؤیت خداوند[۱۹].
وضعیت کتاب
فهرست مطالب و مصادر، در انتهای کتاب آمده و در پاورقیها به ذکر منابع پرداخته شده است.
پانویس
- ↑ ر.ک: مقدمه، ص8
- ↑ ر.ک: همان، ص5-8
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ص9-16
- ↑ ر.ک: همان، 17-30
- ↑ ر.ک: همان، ص31-46
- ↑ ر.ک: همان، ص49-63
- ↑ ر.ک: همان، ص67-76
- ↑ ر.ک: همان77-87
- ↑ ر.ک: همان، ص89-105
- ↑ ر.ک: همان، ص107-173
- ↑ ر.ک: همان، ص175-187
- ↑ ر.ک: همان، ص189-210
- ↑ ر.ک: همان، ص215-229
- ↑ ر.ک: همان، ص231-243
- ↑ ر.ک: همان، ص245-256
- ↑ ر.ک: همان، ص257-289
- ↑ ر.ک: همان، ص289-300
- ↑ ر.ک: همان، ص301-317
- ↑ ر.ک: همان، ص319-431
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.