آغاز و انجام سجده
| نام کتاب | آغاز و انجام سجده |
|---|---|
| نام‌های دیگر کتاب | سجده بر زمین |
| پدیدآورندگان | احمدی میانجی، محمد (مترجم)
احمدی میانجی، علی (نويسنده) |
| زبان | فارسی |
| کد کنگره | BP 186/5 /الف3آ6 |
| موضوع | سجده |
| ناشر | جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1417 هـ.ق |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE654AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى کتاب
آغاز و انجام سجده يا سجده بر زمين توسط آیت‌الله شيخ على احمدى ميانجى به زبان عربى نگارش يافته و به واسطه فرزندش محمد احمدى ميانجى به فارسى برگردانده شده است.
مترجم اشاره‌اى به عنوان اصلى کتاب نكرده است. ظاهراً اين کتاب به زبان تركى آذرى نيز، توسط نشر مهديه، در سال 1382 منتشر شده است.
انگيزه تأليف
در طول تاريخ اسلام، در برخى از مسائل فقهى بين فقهاى شيعه و اهل سنت اختلاف بوده است. از جمله اين مسائل كيفيت سجده در نماز است كه آيا بر چه چيزهايى سجده كردن جايز و بر چه چيزهايى جايز نيست. مصنف با هدف روشنگرى اين مسئله را از ديدگاه آيات كريمه، روايات و گفتار و عملكرد صحابه، تابعين و فقهاى فريقين بررسى كرده است تا صحت و قسم اين مسئله آشكار گردد.
ساختار
شيوه تاريخى دگرگونى‌هايى كه در طول تاريخ در نحوه سجده كردن پديد آمده است ذكر شده؛ سپس به نقل قولها پرداخته، و در ادامه شيوه انجام سجده را در چهار دوره متفاوت بيان مى‌شود.
گزارش محتوا
نگارنده به شرح اختلاف فريقين در موضوع سجده پرداخته و مى‌گويد: شعيه به پيروى از امامان معصوم(ع) تنها سجده بر زمين را مانند: خاك، رمل، سنگ، سنگريزه يا آنچه از زمين روييده و پوشيدنى و خوردنى نيست، جايز دانسته و براى اثبات ادعاى خود، علاوه بر تمسك به سيره پيامبر اسلام(ص) و صحابه، به احاديث رسول خدا(ص)، منقول از امامان معصوم(عليهم‌السلام) و رواياتى كه صحابه از پيامبر عظيم الشأن نقل نموده‌اند، احتجاج مى‌نمايد. او معتقد است اين عمل عبادى در بدو تشريع داراى احوال و شرايط و كيفيت خاصى بوده كه به مرور زمان دست‌خوش تحولات شده است. و به همين جهت سجده را در 4 دوره متمايز بررسى مى‌كند.
قبل از بيان ادوار چهارگانه سخنان صحابه و تابعين با ذكر مستندات آمده و مترجم در حواشى به تحقيق درباره اسناد مى‌پردازد سپس فتاوى فقهاى اهل سنت از كتب آنها استخراج و نقل مى‌شود كه برخى سجده بر زمين را لازم مى‌دانند و حايل شدن شيئ ديگر را جايز نمى‌دانند؛ مانند شافعى در کتاب «الأم» و شوكانى در «النيل» و بيهقى در «سنن الكبرى».
مؤلف دوره‌ى اول يعنى سجده بر خاك و اجزاى زمين را با ادله وجوب سجده بر زمين شروع مى‌كند و آنها را در سه گروه ارائه مى‌نمايد:
- گروه اول رواياتى كه سجده بر زمين را واجب دانسته است. در اين گروه روايات فراوانى را نقل مى‌كند كه از جمله آنها حديث «جعلت لي الأرض مسجداً و طهوراً» و حديث خنك كردن ريگ‌ها و شكايت صحابه از گرمى سنگريزه‌هاست.
- گروه دوم احاديثى است كه دلالت بر جواز سجده كردن بر لباس بافته شده از پشم، پنبه و كتان در حالت اضطرار و ضرورت دارد.
- مفهوم اين احاديث اين است كه در حال عادى سجده به اين اشياء جايز نيست.
- نگارنده مطالبى را براى بيان حد ضرورت ارائه كرده است.
- گروه سوم از ادله وجوب سجده بر زمين، راههاى اعمال شده توسط صحابه براى برطرف كردن ناراحتى حاصل از سرما و گرما در حال سجده است كه خنك كردن سنگريزه‌ها با دست، خنك كردن سنگريزه‌ها با زير و رو كردن آنها، خنك كردن سنگريزه‌ها با تأخير انداختن نماز تا هنگام خنكى هوا از جمله آن موارد است. مصنف روايات متعددى را نيز براى اين بخش به همراه مستندات روايى آنها ذكر كرده و نتيجه مى‌گيرد كه اگر سجده بر زمين لازم نبود انجام اين كارها بى‌معنا بود و بهترين راه آن بود كه روى لباس خود سجده كنند. در حالى كه مى‌بينيم آنها سختى‌هاى فراوان را تحمل مى‌كردند و حتى نماز را به تأخير مى‌انداختند تا بر زمين سجده كنند.
دوره‌ى دوم: سجده بر گياهان زمين
به اعتقاد نگارنده از ادله قطعى و متواتر مى‌توان چنين استنباط كرد كه پيامبر(ص) سجده بر گياهان غيرخوراكى و پوشاكى را در زمان‌هاى بعد اجازه فرمودند و در اين مسأله گياهان زمين را به خود زمين ملحق نمودند و حتى براى سهولت به مسلمانان اجازه دادند تا از گياهان چيزى به نام «خمره» از شاخ و برگ خرما تهيه كنند و به مسجد آورند.
او مستندات اين مطلب را ارائه مى‌كند و رواياتى كه دلالت بر صحيح بودن سجده بر حصير و خمره دارد و همچنين ادله‌ى بيان كننده سيره عملى پيامبر را، معرفى مى‌نمايد.
دوره‌ى سوم: آراء، نظريه‌ها و اجتهادات صحابه و تابعين پيرامون جواز سجده بر مطلق لباس:
اين بخش مربوط به ديدگاه اهل سنت مى‌شود. ابتدا دليل‌هاى روايى و غير روايى آنها و سپس جواب آن ادله اعم از سندى و دلالى و ريشه‌يابى كلمات احاديث مذكور آمده است.
دوره‌ى چهارم: سجده بر لباس، به عنوان شعار اهل سنت
به اعتقاد نويسنده اين بحث در سال‌هاى بعد به عنوان عناد و دشمنى با شيعه مطرح بوده است و از حالت اختلاف در احكام و احاديث و بحث‌هاى علمى خارج شد و به يك شعار براى تخاصم با شيعه در مقابل روايات فضايل تربت امام حسين(ع) تبديل شد.
در پايان، روايات متعدد و گفتارهاى حكمت‌آميز علما و فقهاى شيعه در توصيف و فضيلت تربت امام حسين(ع) و آداب استفاده از آن ذكر شده است.
پیوندها
مطالعه کتاب آغاز و انجام سجده در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور