اسراییلی، اسحاق بن سلیمان
«ابويعقوب اسحاق بن سليمان» معروف به اسرائيلى، از مشاهير پزشكان قرن سوم و چهارم هجرى است. سال تولد او به درستى معلوم نيست، ولى با توجه به سال درگذشت او كه 320ق گزارش شده است و نيز با التفات به اين امر كه او صد و اندى سال زيسته، احتمالاً وى بين سال‌هاى 210 تا 220ق به دنيا آمده است.
| نام | اسراییلی، اسحاق بن سلیمان |
|---|---|
| نام‌های دیگر | اسرائیلی، اسحق بن سلیمان |
| نام پدر | |
| متولد | |
| محل تولد | |
| رحلت | 320 هـ.ق |
| اساتید | |
| برخی آثار | الاغذیه و الادویه |
| کد مؤلف | AUTHORCODE3173AUTHORCODE |
وى در مصر رشد يافت و سپس به شهر قيروان تونس هجرت نمود و در آنجا ساكن شد، به گونه‌اى كه امروزه وى را تونسى نيز مى‌خوانند. در اين شهر با طبيب مشهور، اسحاق بن عمران آشنا شد و ملازمت او را پيشه كرد و مدت‌ها نزد او به تلمذ پرداخت.
هر چند بيشتر او را طبيب مى‌دانند و به اين امر نيز شهرت يافته است، ولى دانش او تنها منحصر به اطلاعات او از دانش پزشكى نيست، بلكه وى از علوم فلسفى نيز آگاه بود. ابن اصيبعه وى را چنين ستوده است: كان طبيباً فاضلاً بليغاً عالماً مشهوراً بالحذق و المعرفة... بصيراً في المنطق، متصرفاً في ضروب المعرفة.
البته آشنايى و خبرويت او با علوم ديگر، امرى نيست كه تنها كسانى مثل ابن اصيبعه گزارش كرده باشند، بلكه امرى است كه از عناوين نگاشته‌هاى او هم به خوبى ملموس است. علاوه بر اين، تلمذ ابن جزار كه خود طبيبى مشهور است نزد او، بهترين نشانه آگاهى وى از علوم مختلف است.
وى علاوه بر چيرگى در دانش پزشكى، از موقعيت اجتماعى بالايى نيز برخوردار بود. حكايتى كه شاگردش ابن جزار از او در مجلس زيادة الله بن اغلب (حاكم تونس در آن روزگار) نقل مى‌كند، نشان‌گر موقعيت ممتاز او نزد حاكم و امراء است.
علاوه بر اين، وى با فن جدل نيز آشنا بود كه ابن اصيبعه نمونه‌اى از مناظرات او را با عبدالله شيعى اسماعيلى كه مبلغ مهدى (حاكم فاطمى مصر) بود، در کتاب طبقاتش نقل نموده است.
مؤلفات
وى تأليفات متعددى در علم طب و حكمت از خود به جاى گذاشته كه هر يك مقام بالاى علمى او را بازگو مى‌كند. از اين جمله‌اند:
1. کتاب الحميات. معروف است كه وى زن و فرزندى نداشت، ولى چنان اين اثر را عزيز مى‌داشته كه كسى به وى گفت: آيا دوست داشتى پسرى داشته باشى؟ وى گفت: با داشتن اين کتاب نه.
3. کتاب الاغذية و الادوية. درباره اسم كامل و صحيح آن اختلاف است. مؤلف آن را کتاب الاغذية و الادوية ناميده، در حالى كه ابن اصيبعه اسم اين اثر را «کتاب الادوية المفردة و الاغذية» ضبط كرده است.
3. کتاب البول.
4. کتاب الاسطقسات.
5. کتاب الحدود و الرسوم.
6. کتاب بستان الحكيم: اين اثر درباره فلسفه است.
7. کتاب المدخل الى المنطق.
8. کتاب المدخل الى صناعة الطب.
9. کتاب في النبض.
10. کتاب الاوائل و الاقاويل.
11. کتاب في الحكمة.
از ميان اين آثار، عبداللطيف بغدادى، سه کتاب «الحميات»، «البول» و «النبض» را تلخيص كرد و همين امر باعث شهرت روز افزون آثار اسرائيلى شد.
نقل است كه وى به چهار کتاب «حميات»، «الاغذية و الادوية»، «البول» و «الاسطقسات» بسيار بها مى‌داد و ميگفت: چهار کتاب نگاشته‌ام كه باعث جاودانگى ياد و خاطره من خواهد شد، بيش از آن كه فرزندى نام پدرش را جاودانه كند و نام اين چهار کتاب را مى‌برد.
وفات
بنابر آنچه در تاريخ آمده، وى به سال 320ق، پس از صد و چند سال زندگى درگذشت.