مجتبایی، فتح‌الله
سيد فتح‌الله مجتبايى(۱۳۰۶/ ۱۹۲۷م)، نویسنده و مترجم ایرانی، مورخ ادیان و فلسفه شرق، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی، چهره ماندگار در 1381
| نام | مجتبایی، فتح‌الله |
|---|---|
| نام های دیگر | |
| نام پدر | |
| متولد | 1306ش |
| محل تولد | تهران |
| رحلت | |
| اساتید | |
| برخی آثار | تاریخ ادبیات ایران از فردوسى تا سعدى (براون) |
| کد مؤلف | AUTHORCODE7664AUTHORCODE |
در آذرماه 1306ش، در تهران ولادت يافت. مقدمات ادبيات و علوم رسمى را در فراهان فراگرفت و تحصيلات متوسطه را در دبيرستان‌هاى اراك به پايان رساند.
در سال 1332ش، از دانشكده ادبيات دانشگاه تهران و دانشسراى عالى درجه ليسانس گرفت و از آن سال تا 1338ش، در دبيرستان‌هاى اراك، تهران و دانشسراى عالى به تدريس ادبيات و زبان‌هاى خارجى اشتغال داشت.
در 1339ش، از طرف وزارت فرهنگ براى آشنايى با روش‌هاى جديد تأليف كتاب‌هاى درسى به خارج از كشور اعزام شد و پس از يك دوره مطالعه و تحقيق در اين زمينه در آمريكا (دانشگاه كلمبيا، نيويورك)، به كشور بازگشت و مأمور تهيه و تدوين كتاب‌هاى درسى در ادبيات براى دبيرستان‌ها شد.
در 1341ش، به وابستگى فرهنگى ايران در پاكستان و مديريت خانه‌هاى فرهنگى ايران در شهر لاهور منصوب شد و تا سال 1344ش، در آنجا به خدمات فرهنگى و تحقيق در فرهنگ اسلامى - ايرانى شبه‌قاره مشغول بود.
در پاييز 1344ش، به دعوت دانشگاه هاروارد به آمريكا سفر كرد و تا سال 1350ش، در آن دانشگاه به تحصيل در فرهنگ و تاريخ اديان و زبان‌هاى باستانى ايران و هند اشتغال داشت و به اخذ درجه فوق ليسانس در تاريخ تطبيقى اديان و دكترى در تاريخ اديان و فلسفه‌هاى ايران و هند نائل گرديد و چون زمينه اصلى تحقيقات و تحصيلات او موضوعات مربوط به تاريخ و فرهنگ ايران و هند بود، در اين مدت، دو بار به كشور هند سفر كرد و براى آشنايى با روش‌هاى سنتى تفسير متون هندوئى و نيز مشاهده احوال و سازمان‌هاى دينى زرتشتيان هند، چندگاهى در بنارس، دهلى و بمبئى به مطالعه و بررسى پرداخت.
در 1350ش، به ايران بازگشت. مدتی در كالج دماوند به تدريس ادبيات فارسى و در گروه فلسفه دانشكده ادبيات دانشگاه تهران به تدريس حكمت شرق مشغول بود و سال بعد به دانشكده الهيات و معارف اسلامى انتقال يافت و در گروه اديان و عرفان تطبيقى به خدمت پرداخت.
در 1353ش، به رايزنى فرهنگى ايران در هند مأمور شد و تا پاييز 1356ش، در آن كشور علاوه بر خدمات مربوط به مطالعه و تحقيق در روابط فكرى و فرهنگى مسلمانان و هندوان در شبه‌قاره اشتغال داشت و در اين زمينه تأليفاتى نيز به‌صورت كتاب و مقاله منتشر ساخت.
پس از پايان مأموريت و بازگشت به كشور، همچنان در دانشكده الهيات و معارف اسلامى به تدريس ادامه داد و چند دوره مديريت گروه اديان و عرفان آن دانشكده را بر عهده داشت. اكنون نيز در همان گروه به تدريس تاريخ اديان، روش‌شناسى و عرفان تطبيقى اشتغال دارد.
در طول دوران خدمات فرهنگى خود، نزديك به 200 عنوان كتاب، مقاله، شعر و نقد كتاب به‌صورت تأليف، ترجمه و تصحيح به زبان‌هاى فارسى و انگليسى در ايران و خارج از ايران از ايشان انتشار يافته است.
آثار
مجموع زندگى‌نامه‌ها و آثار آقايان:
- آيت‌الله حاج شيخ هادى نجم‌آبادى؛
- احمد بيرشك؛
- محمدحسن لطفى؛
- محمود نجم‌آبادى؛
- علامه محمد قزوينى؛
- يدالله سحابى؛
- سيد جعفر سجادى؛
- عبدالحسين نوايى؛
- مرتضى مطهرى؛
- محمدحسن گنجى؛
- جلال‌الدين همائى؛
- عبدالرحمان شرفكندى؛
- مهدى مدرس آشتيانى؛
- شيخ حسينعلى راشد؛
- فتح‌الله مجتبايى.
- كتاب‌ها:
- شعر جديد فارسى؛
- چيترا و گزيده اشعار؛
- بوطيقا، هنر شاعرى؛
- گزيده اشعار رابرت فراست؛
- عصر طلائى يونان و فلسفه و هنر آن؛
- تاريخ ادبيات ايران از فردوسى تا سعدى؛
- شهر زيباى افلاطون و شاهى آرمانى در ايران باستان؛
- لغت درى (فرهنگ لغت فرس اسدى طوسى)؛
- طوطى‌نامه، ضياءالدين نخشبى (تصحيح متن و مقدمه در شرح احوال و آثار او)؛
- راى و برهمن، بر اساس كليلة و دمنة بهرامشاهى؛
- روضة العقول يا مرزبان‌نامه بزرگ؛
- Hindu-Muslim Cultural relations, New Delhi, 1978؛
- Indo-Iranian Studies, New Delhi, 1977.؛
- گزيده مقالات:
- نظامى و هفت پيكر؛
- ذكر چند سنه از تاريخ كبير جعفرى درباره تاريخ وفات فردوسى و خيام و ناصرخسرو؛
- افلاطون و آئين داريوش؛
- افلاطون و نظام طبقاتى هند و ايرانى؛
- ملاحظاتى درباره اعلام كليلة و دمنة؛
- حافظ و اميرخسرو؛
- آخرالزمان در يهود و مسيحيت؛
- آدم در يهود و مسيحيت؛
- آذركيوان و ادبيات آذركيوانى؛
- افسانه‌هاى جهانگرد؛
- ابراهيم ادهم؛
- ابليس در عرفان و ادب؛
- ابن خفيف؛
- ابن سبعين؛
- نقل علوم و معارف هندى به جهان اسلامى؛
- حافظ و امير معزّى؛
- از حواشى ديوان حافظ؛
- ابن سينا - ادب و عرفان و زبان‌شناسى؛
- داستان‌هاى هندى در ادب فارسى، يكى قطره باران؛
- سخنى درباره شاهنامه؛
- نسخه‌اى كهن از شاهنامه؛
- ابوالقاسم فندرسكى؛
- گفتگوى اقبال و حافظ؛
- زبان اردو (تكوين و گسترش آن) در شبه‌قاره؛
- احمد سرهندى؛
- داستان ملاقات و مكاتبات بوعلى و بوسعيد؛
- اسلام در قاره؛
و...
سوابق علمی- اجرايی
- عضو شورای عالی علمی دايرة المعارف بزرگ اسلامی از 1363 تاکنون (1393)
- مدير گروه اديان و عرفان دايرة المعارف بزرگ اسلامی از 1363 تا 1382
- عضو بازنشسته هيئت علمی دانشگاه تهران
- عضو پيوسته فرهنگستان ادب فارسی از 1376ش
- رايزن فرهنگی ايران در هندوستان، 1353-1356