دفع شبه التشبيه بأكفّ التنزيه
دفع شبهه التشبيه، اثر عبدالرحمن جوزى با موضوع عقيده و كلام در قرن ششم به زبان عربى مى‌باشد.
| نام کتاب | دفع شبه التشبیه بأکفّ التنزیه |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | سقاف، حسن (محقق)
سقاف، حسن (مقدمه نويس) ابن‌جوزی، عبدالرحمن بن علی (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | BP 207 /الف2د7 |
| موضوع | قرآن - کلام
مشبهه - دفاعیهها و ردیهها کلام اهل سنت - قرن6ق. |
| ناشر | دار الامام النووي |
| مکان نشر | عمان - اردن |
| سال نشر | 1421 هـ.ق یا 2000 م |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE1213AUTOMATIONCODE |
ساختار
كتاب «دفع شبهه التشبيه»، از عبدالرحمن بن علي جوزي صديقي بكري حنبلي متوفاي 597ق است كه به اقتضاي حنبلي مذهب بودنش و با تعصب شديدي كه داشته، از امام مذهب خويش احمد بن حنبل و اصحاب او كه نظراتي در تشبيه و تجسيم خداوند (جسمانيت خداوند و داشتن اعضاء و جوارحي همچون انسان) داشته‌اند، دفاع كرده و در اين اثر به مكتب اجتهاد و مدرسه اهل عقل شيعي نزديك شده است.
اين كتاب در حدود 40 صفحه قطع وزيري است كه در دو باب كلي با عنوان: «باب ما جاء في القرآن العظيم من ذلك» و «باب ذكر الاحاديث التي سموها اخبار الصفات» آورده و سپس در ذيل هر يك از دو باب مسأئل و مباحثي را در موضوع اصلي كتاب بيان داشته و به بيان مطالب پرداخته است.
مشبهه و مجسمه كساني هستند كه هر آنچه در قرآن كريم و روايات نبوي؛ همچون: فوقيت، تحتيت، نشستن بر روي عرش، صورت، دست، محبت و بغض آمده است را بدون هر گونه توجيه و تأويلي حمل بر ظاهر حرفي آن مي‌نمايند.
گزارش محتوا
ابن جوزي حنبلي در كتابش مي‌گويد: خداوند متعال مي‌فرمايد: «ويبقى وجه ربك»؛ يعني: «يبقى ربك» (صورت پرودگارت باقي مي‌ماند؛ يعني پروردگارت باقي مي‌ماند)، همچنين: «يريدون وجهه»؛ يعني: خداوند را اراده كرده‌اند.
وي در ابتداي كتاب خود فصلي را در ردّ نظريه كساني كه مي‌گويند: «تمسك به ظواهر آيات و روايات مذهب علماي سلف بوده است»، اختصاص داده و به شكل خلاصه اين گونه گفته است:
اخذ به ظاهر آيات و روايات مساوي با جسمانيت و تشبيه خداوند به اجسام است كه اين ظاهر الفاظ بر اساس موضوع له آن است كه به عنوان مثال دست معناي حقيقي‌اش همان عضوي است كه در انسان وجود دارد؛ در حالي كه درباره خداوند چنين منظوري اراده نمي‌شود؛ و همچنين در ساير موارد...
وي كتاب مختصر خود را در دو بخش آيات و روايات تنظيم كرده؛ ابتدا پس از ذكر آيات و يا رواياتي كه ممكن است، احتمال تشبيه و يا تجسيم درباره آنها داده شود، به بيان نظرات پيرامون آن قيام نموده و در پايان نظريه را به شكلي كه دافع شبهه باشد، بيان نموده است.
در بخش احاديث، به شصت روايت كه مورد شبهه است، اشاره كرده؛ اما در بخش آيات به تعداد كمتر از اين قبيل اشاره كرده است.
نسخه شناسی
نسخه حاضر در برنامه به تحقيق و تقديم حسن سقاف توسط انتشارات دار الامام النووى در اردن سال 1421ق چاپ شده است. نسخه ديگر اين كتاب به كوشش محمد على بيضوى در مجموعه‌اي كه دربردارنده ده مقاله مى‌باشد، به نام "العقيده و علم الكلام من اعمال الامام محمد زاهد الكوثري"، تحقيق شده شيخ محمد زاهد كوثرى، به همراه چند پاورقى محدود و مختصر از خود وى، چاپ اولش را در يك جلد به قطع وزيرى و شابك: ISBN 2 7451- 4364- 6 در سال 1425ق توسط دار الكتب العلميه بيروت منتشر شده است.
منابع
برگرفته از متن و مقدمه‌ى كتاب مى‌باشد.
پیوندها
مطالعه کتاب دفع شبه التشبیه بأکفّ التنزیه در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور