بزدوی، محمد بن محمد
محمد بن محمد بَزْدَوی (421-493ق)، کنیهاش ابوالیُسر، قاضی، مدرس، فقیه و محدث حنفی بوده است. ابویعقوب یوسف بن منصور سیاری، از جمله مشایخ وی، نجمالدین نسفی، از جمله شاگردان او و المبسوط، در فروع فقه حنفی، از جمله آثار ایشان است.
تولد
بزدوی، حدود 421، در بزده (شهر کوچکی در شش فرسنگی مغرب نسف بر سر راه بخارا) به دنیا آمد. در منابع از دوران رشد، چگونگی تحصیلات و مشایخ وی ذکری به میان نیامده و تنها لکنوی اشاره میکند که وی از اسماعیل بن عبدالصادق (متوفی 494) و ابویعقوب یوسف بن منصور سیاری حدیث شنیده است.
خاندان
خاندان بزدوی، عالم پرور بود؛ از جمله جد پدرش عبدالکریم بزدوی (متوفی 390)، برادر بزرگش علی بن محمد، ابوالعُسر (متوفی 482)، فرزندش ابوالمعالی مفتی و قاضی بخارا (متوفی 542) و برادرزادهاش حسن بن علی (متوفی 557) از علما بودند.
تخصص
بزدوی در علوم دینی به پایهای رسیده بود که طالبان از اطراف و اکناف بهسوی او میشتافتند. وی به بخارا سفر کرد، اما تاریخ دقیق آن معلوم نیست. او فقه درس میداد و مجلس املای حدیث داشت و مشتاقان، روایاتش را مینوشتند.
بزدوی، علاوه بر پیشوایی و تدریس و املای حدیث، مقام قضای سمرقند را هم برعهده داشت.
شاگردان
از جمله شاگردان او، نجمالدین نسفی؛ مفسر و متکلم نامبردار و صاحب کتاب «القند في ذكر علماءِ سمرقند» (در شرح حال علمای ماوراءالنهر) را میتوان نام برد. نسفی در جاهای مختلف این کتاب، از بزدوی با عنوان استاد بزرگ یاد میکند.
از دیگر شاگردان بزدوی، علاءالدین محمد بن احمد سمرقندی، صاحب کتاب «تحفة الفقهاء» و فرزند خودش ابوالمعالی قاضی و مفتی بخارا و برادرزادهاش حسن بن علی بودهاند.
سمعانی عدهای ـ از جمله ابوالمعالی ـ را نام میبرد که بهواسطه آنان، احادیث بزدوی را شنیده است. چون بزدوی در تصنیفات خود همیشه سادگی را رعایت میکرد، برخلاف برادرش، علی بن محمد، ابوالیسر لقب گرفت.
وفات
او در سال 493ق، در بخارا درگذشت.
آثار
از آثار منسوب به بزدوی است:
- المبسوط، در فروع فقه حنفی؛
- شرح جامع الصغير شیبانی (شرح جامع الصغير را حاجی خلیفه شرح جامع الصدر ثبت کرده است. به نوشته حاجی خلیفه، جامع الصغير را ابوطاهر دَباس، مرتب کرد و حسامالدین بن مازه بر اساس این ترتیب، کتابی تألیف کرد که شامل امهات مسائل حنفیه است و به «جامع الصدر الشهيد» شهرت دارد. بر این کتاب، شروح مختلفی نوشته شده که شرح بزدوی از آن جمله است[۱].
پانویس
- ↑ ر.ک: کیانی فرید، عبدالله، ج3، ص361-362
منابع مقاله
کیانی فرید، عبدالله، «دانشنامه جهان اسلام»، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، چاپ دوم، 1378.