پژوهشی پیرامون شهدای کربلا

پژوهشی پيرامون شهداي کربلا
پژوهشی پیرامون شهدای کربلا
پدیدآورانجمعي از نويسندگان:

شاکر، ابوالقاسم(نويسنده)؛

بينش، عبدالحسين (نويسنده)؛

جمشيدي، سعيد (نويسنده)؛

درياب نجفي، باقر (نويسنده)؛

رحمتي، رضا (نويسنده)؛

رضايي، اکبر (نويسنده)؛

مظفري، محمد (نويسنده)؛

مقيمي‌‏فرد، علي (نويسنده)
ناشرزمزم هدايت
مکان نشرايران - قم
سال نشر1385ش
چاپ2
شابک964-8769-80-X
موضوع1.حسين بن علي(ع)، امام سوم، 4 - 61ق. - اصحاب 2.شهيدان - سرگذشت نامه
زبانفارسی
تعداد جلد1
کد کنگره
‏BP‎‏ ‎‏42‎‏ ‎‏/‎‏پ‎‏4
نورلایبمطالعه و دانلود pdf


معرفی اجمالی

پژوهشی پیرامون شهدای کربلا، به کوشش تنى چند از پژوهشگران گروه تاریخ مرکز تحقیقات اسلامى و با هدف اطلاع‏رسانى دقیق، کامل و آسان درباره شهداى کربلا فراهم آمده است. امتیاز این اثر نسبت به آثار مشابه، جامعیت آن است؛ زیرا در این مجموعه، درباره همه کسانى که در منابع قدیم و جدید از آنها به‌عنوان «شهید کربلا» یاد شده، پژوهش گسترده و کاملى انجام یافته است و اطلاعات لازم و مفید و مستندى در اختیار خوانندگان محترم قرار می‌‏دهد.

ساختار

کتاب، مشتمل بر مقدمه نویسنده و مقالات فراوانی پیرامون شهدای کربلاست. ترتیب مقالات این کتاب بر اساس نظام الفبایى است، مگر مقاله امام حسین(ع) که نخستین مقاله نهاده شد. نام‏هاى متعدد و غیر مشهور هریک از شهدا نیز به نام مشهور وى ارجاع گردیده است.

در تهیه این اثر بیشتر از منابع شیعی مانند «أعيان الشيعة» سید محسن امین، «الإرشاد» شیخ مفید، «مناقب آل أبي‌طالب» ابن شهرآشوب استفاده شده است؛ اگرچه منابع اهل سنت مانند تاریخ طبری نیز مورد استفاده قرار گرفته است.

گزارش محتوا

نویسنده، شیوه و مراحل تدوین کتاب را چنین توضیح داده است: الف)- گردآورى اسامى همه کسانى که در منابع رجال، انساب، تاریخ، مقتل، حدیث و... از آنها به‌عنوان شهید کربلا نام برده شده است.

ب)- تنظیم و اصلاحات نگارشى و ویرایشى نام‏ها بر اساس «شیوه‏نامه دائرةالمعارف امام حسین(ع)»؛ از قبیل حذف اسامى تکرارى، ارجاع نام‏هاى گوناگون یک شهید به نام مشهور و معتبر و... و در نهایت تصویب عناوین اصلاح‌شده و برگزیده از سوى «هیئت علمى تحقیقات عاشورا».

ج)- تشکیل پرونده علمى براى هریک از عناوین مصوّب؛ بدین‌ترتیب که آنچه در منابع مهم شیعه و دیگر مذاهب، درباره هریک از شهیدان کربلا آمده بود، استخراج و در پرونده‏‌اى جداگانه قرار داده شد.

د) سامان‏دهى اطلاعات جمع‌‏آورى‌شده و نگارش مقالات. در این مرحله سعى محققان بر این بوده که مقالات با ساختار زیر تدوین گردد: بیان مشخصات کلی (همچون: نام، نسب، لقب و کنیه، قبیله و عنوان مهم)؛ زمان و مکان تولّد؛ سببِ داشتنِ عنوان یا لقبى‏؛ زندگى‏نامه؛ صحابى یا تابعى بودن‏؛ ویژگى‏هاى مهم شخصیتى (همچون اخلاقى، سیاسى و علمى)؛ ارتباط حسینى - عاشورایی؛ خاندان و بازماندگان.

هرچند در مواردى این ساختار به‌طور کامل تحقّق نیافته است؛ زیرا با توجه به حاکمیت دشمنان اهل‌بیت(ع) به هنگام وقوع حادثه و سالیان متمادى پس از آن، عالمان تاریخ و رجال، امکان پرداختن به زندگانى شهداى کربلا را نیافته‏‌اند و به حداقل اطلاع‏رسانى درباره آنان بسنده کرده‌‏اند. اما همین مقدار از آگاهى‏هاى به‌دست‌آمده نیز براى دوست‌داران و شیفتگان مکتب حسینى، مغتنم و الهام‏بخش است[۱]

کتاب با مقاله امام حسین(ع)، با این عبارت آغاز شده است: «حضرت سیدالشهدا، حسین بن على(ع)، نوه دخترى پیامبر اکرم(ص) و امام سوم شیعیان است. مادرش فاطمه زهرا(ع) است که او را در روز سوم شعبان سال سوم و به روایتى سوم یا پنجم ماه شعبان سال چهارم هجرى در مدینه منوره به دنیا آورد. هنگامى که نوزاد را نزد رسول خدا(ص) بردند، از دیدارش شادمان گردید و در گوش راست وى اذان و در گوش چپ او اقامه گفت‏»[۲]

در نگاهی اجمالی به دیگر مقالات نکته‌ای توجه را به خود جلب می‌کند؛ برخی از مطالب از منابع معاصر نقل می‌شود و هیچ اثری از آنها در منابع کهن وجود ندارد. عباراتی که دال بر این موضوع باشد فراوان است؛ مثلاً درباره ابوعمره زیاد بن عریب می‌خوانیم: «سیره‏نویسان و مورخان پیشین درباره وى سخنى نگفته‏‌اند، ولى برخى از معاصران او را فرزند عریب بن حنظلة بن دارم بن عبداللَّه بن کعب الصائد... بن همدان دانسته‏‌اند»[۳]

یا اینکه در ذیل این عبارت: «صاحب روضة الشهداء نوشته است که وى در روز عاشورا همراه محمد بن انس و فیروزان، غلام امام حسین(ع)، به کمک عبداللَّه بن حسن(ع) شتافت و پس از کشتن تنى چند از نیروهاى دشمن، توسط بخترى بن سعد و ازرق بن هاشم به شهادت رسید»، چنین می‌خوانیم: «در منابع متقدم مربوط به عاشورا نامى از اسد بن ابى‌دجانه به‌عنوان شهید کربلا برده نشده است». همچنین درباره اسد کلبی می‌خوانیم: «درحالى‌که در منابع کهن مربوط به عاشورا، نام اسد کلبى در شمار شهیدان کربلا دیده نشد»»[۴]

در نگارش نام تعدادی از شهدای کربلا تصحیف صورت گرفته است؛ لذا نویسنده برخی از نام‌ها را به نام صحیح این افراد ارجاع داده است؛ به‌عنوان مثال اسامی یزید بن مغفل یا مفضل به زید بن معقل ارجاع شده است[۵]

همچنین است اسامی شهدایی که در صفحات پیشین کتاب از آن‌ها با کنیه یاد شده است؛ مانند: یزید بن مهاجر یا مهاصر که به ابوالشعثاء کندی ارجاع شده است[۶]

وضعیت کتاب

فهرست منابع در انتهای کتاب و آدرس منابع در پاورقی‌ها ذکر شده است.

پانویس

  1. ر.ک: همان، ص31-30
  2. ر.ک: متن کتاب، ص35
  3. ر.ک: متن کتاب، ص87
  4. ر.ک: همان، ص94
  5. ر.ک: همان، ص402
  6. ر.ک: همان

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.

وابسته‌ها