شرح حكمة الإشراق
شرح حكمة الإشراق، اثر محمد بن محمود شهرزوری، اولین و مفصلترین شرحی است که در اواخر قرن هفتم هجرى بر مهمترین اثر اشراقى شهاب‌الدین یحیى سهروردى، تحت عنوان «حكمة الإشراق»، نگاشته شده است.
| نام کتاب | شرح حكمة الإشراق |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | حکمه الاشراق. شرح |
| پدیدآورندگان | شهرزوری، محمد بن محمود (نويسنده)
ضيايي، حسين (مترجم) |
| زبان | عربي |
| کد کنگره | BBR 746 /ش9ش4 |
| موضوع | اشراقيان
سهروردي، يحيي بن حبش، 549؟ - 587ق. حکمه الاشراق - نقد و تفسير فلسفه اسلامی |
| ناشر | پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگى |
| مکان نشر | ايران - تهران |
| سال نشر | مجلد1: 1372ش , |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE01729AUTOMATIONCODE |
در قرن هفتم کتب فلسفى متعددى تألیف گشتهاند، اما معدودى از آنها شناخته شده و به چاپ رسیدهاند که اثر حاضر، از جمله آنها می‌باشد. حكمة الإشراق سهروردى در قرن هفتم، به‌صورت یک نظام فلسفى سازگار و استوار بر اصول و قواعد اشراقى مشخص و متقن، رواج یافت و به‌عنوان روشى فلسفى جدا از فلسفه مشائى معروف گشت و علماى این قرن به فلسفه اشراقى بذل توجه خاصى نمودند. چندین شرح بر متون اشراقى سهروردى نگاشته شده است که عبارتند از: «التنقيحات في شرح التلويحات» و «شرح حكمة الإشراق» از شهرزورى؛ «التنقيحات في شرح التلويحات» از سعد بن منصور بن کمونه؛ «شرح حكمة الإشراق» از علامه قطب‌الدین شیرازى. اما مابین آنها تنها اثر قطب‌الدین شیرازى تاکنون به چاپ رسیده، ولى به‌استثنای «شرح حكمة الإشراق» شهرزورى، نسخ خطى متعددى از شروح دیگر در کتابخانههاى گوناگونى در سراسر جهان شناخته شده و در فهرستهاى نسخ خطى ذکر شدهاند[۱].
نظامهاى ساختمان‌یافته فلسفى همواره (در بیان چیستى) از مبانى منطق - آنجا که این مبانى مربوط به اصول شناختشناسى و علم معرفت مىشوند - آغاز مىشود و پس از طرح مباحث منطق صورى و اصول طبیعى سرانجام به ساختمان فلسفه برین یا متافیزیک مىپردازند. فلسفه اشراق هم همین‌گونه است. نیز فلسفه اشراق، به معناى عام، همواره به موازات فلسفه ارسطویى حرکت مى‌کند و یا در بعضى مسائل فلسفى - منطقى، با آن در تضاد است. لذا حکمت اشراق نخست از نظر «بیان» مبانى معرفت و توضیح روش و اصول شناخت واجد ارزش اساسى فلسفى است و با طرح مباحث منطقى و شناختشناسانه در ارتباط با چیستى «معرفت» آغاز مىشود. برخى از این مسائل صرفا جزء منطق صورى مىباشند، مانند کوشش سهروردى براى قالب‌ریزى گزارهاى واحد به نام «قضیه ضرورية البتاتة»، که از آن بتوان کلیه گزارههاى دیگر منطقى را استخراج نمود. نیز سعى سهروردى براى این مسئله صرفا صورى که اشکال دوم و سوم قیاس را از شکل اول استخراج کند و دیگر مسائل منطقى، مانند مسئله استفاده از «سور» و رابطه اجزاء با کل در اندراج، استغراق و غیره، که تماما توسط شهرزورى به‌تفصیل در اثر حاضر بیان شدهاند[۲].
شارح، در هر قسمت، پاره‌ای کوتاه از سخن سهروردی را با عنوان «قوله»، ذکر می‌کند و سپس با عنوان «أقول» (در برخی از موارد «أقول» را نیاورده) به شرح آن می‌پردازد.
از جمله نکات مهمى که در کتاب وجود داشته و می‌توان بدان اشاره نمود، مطالبی است که در «مقدمه» سهروردى بر کتاب «حكمة الإشراق» وجود دارد و شهرزورى آن را به‌تفصیل شرح کرده است که همان مسئله حکومت حکیم متأله و ذکر شرایط آن است[۳].
تحقیق و تصحیح کتاب، توسط حسین ضیایی تربتی صورت گرفته و در ابتدای آن، مقدمه‌ای از وی افزوده شده که در آن، ابتدا زندگی‌نامه شارح آورده شده و سپس ضمن توضیح فلسفه اشراقی و حکمت اشراق و نقش حکمای متأله در مدینه فاضله، آثار و روش فلسفی شهرزوری، توضیح داده شده است[۴].
فهرست مطالب در ابتدا و فهرست کلی، در انتهای کتاب آمده است. در پاورقی‌ها، به اختلاف نسخ اشاره شده است[۵].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.