روزنتال، فرانتس
فرانتس روزنتال (1914 – 2003م)، اسلامشناس یهودی، متولد آلمان و استاد ممتاز و عالیمقام عربی، مترجم متون عربی و اسلامی و پژوهشگری صاحبنظر در عرصه مطالعات زبان آرامی بود. وی آثار مهمی را تألیف یا ترجمه کرده و همچنین برخی آثارش به زبان فارسی یا عربی ترجمه شده است.
تولد و درگذشت
روزنتال در 1914 در برلین به دنیا آمد و در 8 آوریل 2003 پس از یک دوره بیماری در سن هشتادوهشت سالگی در برند فورد کانکتیکات درگذشت.[۱]
روحیات و ویژگیها
روزنتال رفتاری بیتکلف و متواضعانه داشت و عاشق دانشپژوهی بود. همچنین منبع الهامبخشی برای دانشجویان مشتاق بود و به استواری شخصیت، سخاوت در دانش و منابع تحقیقاتی و شوخطبعی گزنده شهره بود. وی هیچگاه ازدواج نکرد اما از خانواده بزرگی بود. برادر بزرگترش گونتر در اردوگاههای کار اجباری نازیها درگذشت.[۲]
او در زمره آخرین نسل پژوهشگران برجسته و ممتاز تبعیدی از وطنِ تحت سلطه نازیسم بود. هنگامیکه به آمریکا رفت تنها معدودی استاد عربشناس در دانشگاههای آمریکا بودند. رشد و بالندگی رشته مطالعات عربی و اسلامی با استانداردهای عالمانه، قویاً به خاطر سرمشقهای شوقانگیز و آثار عظیم و فاضلانه روزنتال است.[۳]
اطلاعات علمی
فرانتس روزنتال، در 1932 به دانشگاه برلین وارد شد و به مطالعه تمدنها و زبانهای شرقی و کلاسیک پرداخت. در 1935 از پایاننامه دکتری خود با عنوان «زبان کتیبههای پالمیری» دفاع کرد که سال بعد منتشر شد. پس از تدریس یکساله در فلورانس ایتالیا، مربی کرسی مطالعات یهودیت در leheranstalt (در گذشته: Hochschule) در برلین شد. در 1938 مطالعات تاریخ آرامی خویش را کامل کرد که موجب اعطای مدال و جایزه لیدز بارسکی به وی شد. اگرچه به دلیل مذهبش –یهودیت- از اعطای جایزه به وی خودداری کردند.[۴]
پس از ماجرای رسوای «شب کریستال» (کتاب سوزی نازیها) در سال 1938، روزنتال آلمان را ترک کرد و به سوئد رفت و از سوی اداره تاریخ ادیان سوئد به کار دعوت شد. ازآنجا به انگلستان و سرانجام در 1940 به آمریکا رفت. در سین سیناتی اوهایو در مدرسهای وابسته به دانشکده کالج بینالمللی هبرو به کار پرداخت.[۵]
در 1943 تکنگاشتی درباره سرخسی انتشار داد. در همان سال به تبعیت امریکا درآمد و به هنگام جنگ، نخست به آشپزی گمارده شد ولی پس از چندی به اداره خدمات استراتژیک در واشنگتن دی.سی پیوست.[۶]
بعد از جنگ به کارهای دانشگاهی خویش بازگشت. او به کالج بینالمللی هبرو و بعد در 1948 به دانشگاه پنسیلوانیا پیوست. در 1956 به دانشگاه ییل شاخه زبانهای سامی مدرسه پروفسور لویس ام.رابینو ویتس رفت. او در 1967 به مقام استاد برجسته و در 1985 به استادی ممتاز رسید.[۷]
عضویت در مجامع تخصصی
- جامعه آلمانی مدافع کشورهای درحالتوسعه؛
- جامعه فلسفه آمریکا؛
- آکادمی علوم و هنرهای آمریکا؛
- آکادمی قرونوسطای آمریکا؛
- آکادمی آمریکایی مطالعات یهودیت؛
- آکادمی ملی علوم طبیعی (رم)؛
- آکادمی علوم و هنرهای کونکیتکات؛
- آکادمی بریتانیا و جامعه خاورشناسی آمریکا.[۸]
عضویت افتخاری نهادهای علمی
- مدال جورجیو لوی دلا ویرا؛
- جایزه هاروی دانشگاه حیفا.[۹]
مدارک علمی افتخاری
- کالج بینالمللی هبرو؛
- دانشگاه هبرو در اورشلیم؛
- دانشگاه تلآویو؛
- دانشگاه توبینگن؛
- دانشگاه کلمبیا.[۱۰]
آثار
روزنتال، افزون بر همکاری در نگارش مقالههایی در حوزه تمدن و فرهنگ اسلامی، در دایرةالمعارف اسلام، دایرةالمعارف ایرانیکا و... مشارکت داشت.[۱۱] از جمله تألیفات او میتوان موارد ذیل را برشمرد:
تألیفات به زبان انگلیسی
- An Aramic HnadBook. With contributions by Z.Ben-hayyim… etal، به معنای «دست نامه زبان آرامی» 2 جلد در 4 مجلد؛
- The Classical Heritage in Islamبه معنای «میراث کلاسیک در اسلام»؛
- Complaint and Hope in Medieval Islamبه معنای «خشم و امید در سدههای میانه اسلامی»؛
- Gambiling in Islam، به معنای «قمار در اسلام»؛
- A Grammer of Biblical Aramic، به معنای «دستور زبان آرامی عهد عتیق»؛
- The Herb: Hashish Versus Medieval Muslim Society، به معنای «گیاه دارویی: حشیش در برابر جامعه اسلامی سده میانه»؛
- A History of Muslim Historiography، به معنای «تاریخِ تاریخنگاری در اسلام»؛
- Humor in early Islam، به معنای «طنز و فکاهی در اسلام»؛
- Knoledge triumphant: The Concept of knoledge in Medieval Islam، به معنای «پیروزی دانش: مفهوم دانش در اسلام در سدههای میانه»؛
- The Muslim Concept of freedom، به معنای «مفهوم آزادی در اسلام»؛
- The Tecnique and Approach of Moslim Scholarship، به معنای «روش و رهیافت تحقیق در اسلام».[۱۲]
ترجمه متون به زبان انگلیسی
- The Muqaddimah: An interoduction to History، به معنای «ترجمه مقدمه ابن خلدون» در سه جلد؛
- General Introduction and from the creation to the flood، به معنای «ترجمه و شرح جلد اول تاریخ الرسل و الملوک محمد بن جریر طبری»؛
- The return of the Caliphate to Baghdad، به معنای «ترجمه و شرح جلد سوم تاریخ الرسل و الملوک محمد بن جریر طبری»؛
- De Platonis philosophica، به معنای «ترجمه فلسفه افلاطونی ابونصر فارابی».[۱۳]
مجموعه مقالات به زبان انگلیسی
- Four Essays on Art and Literature in Islam، به معنای «چهار مقاله پیرامون هنر و ادبیات در اسلام»؛
- Greek Philosophy in the Arab World: A Collection of Essays، به معنای «فلسفه یونانی در جهان عرب: مجموعه مقالات»؛
- Muslims Intellectual and Social History: A Collection of Essays، به معنای «خردورزی مسلمانان و تاریخ اجتماعی: مجموعه مقالات»؛
- Science and Medicine in Islam: A Collection of Essays، به معنای «علم و پزشکی در اسلام: مجموعه مقالات».[۱۴]
آثار ترجمه شده به زبان عربی
- علم التاريخ عند المسلمين، ترجمه صالح احمد العلی؛
- مناهج العلماء المسلمين في البحث العلمي، ترجمه انیس فریحه.[۱۵]
آثار ترجمه شده به زبان فارسی
- تاریخِ تاریخنگاری در اسلام، ترجمه اسدالله آزاد؛
- مفهوم آزادی از دیدگاه مسلمانان، ترجمه منصور میراحمدی؛
- پزشک در جامعه اسلامی سدههای میانه، ترجمه بهناز هاشمی پور؛
- راه و روش علمای مسلمین در طریق بحث علمی، ترجمه و تلخیص علیاکبر خانمحمدی؛
- ابوحیان توحیدی: رساله ابوحیان توحیدی در باب خوشنویسی به اهتمام فرانتس روزنتال، ترجمه احمد نمایی.[۱۶]
پانویس
منبع مقاله
فرحزاد، محمد، «یادی از فرانتس روزنتال پژوهشگر سختکوش متون عربی و اسلامی»، مجله جهان کتاب، شمارههای 179 و 180، اسفند 1382 درج در پایگاه مجلات تخصصی نور (نورمگز) به آدرس: http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/84582