رضیالدین استرآبادی، محمد بن حسن
شيخ رضى‌الدين محمد بن حسن استرآبادى معروف به «شيخ رضى» و ملقب به «نجم‌الائمه» از مفاخر دانشمندان شيعه در عرصه ادبيات عرب، صرف، نحو و بلاغت است و از آثار او می‌توان به شرح كافيه (در علم نحو) و ديگرى شرح شافيه (در علم صرف) اشاره کرد.
| نام | رضیالدین استر آبادی، محمد بن حسن |
|---|---|
| نام های دیگر | استرآبادی، رضیالدین محمد بن حسن
رض‍ی استرآبادی |
| نام پدر | حسن |
| متولد | سده هفتم |
| محل تولد | استرآباد |
| رحلت | زنده تا 688ق |
| اساتید | |
| برخی آثار | شرح الرضي علی الكافية |
| کد مؤلف | AUTHORCODE7763AUTHORCODE |
ابهام زدایی
بايد دانست كه (رضى) در ميان علماى شيعه به سه تن اطلاق مى‌شود:
- محمد بن حسين موسوى بغدادى معروف به (سيد رضى) مؤلف نهج البلاغه.
- نجم‌الائمه رضى كه (شيخ رضى) و (شارح رضى) هم خوانده مى‌شود (مورد بحث ما).
- آقا رضى قزوينى مؤلف كتاب لسان الخواص.
ولادت
تاریخ ولادت او معلوم نیست، اما از نسبت او به استرآباد، چنین برمى‌آید که او در این شهر زاده شده یا در آنجا زیسته است. اما بى شک وی در نجف اشرف سكونت داشته است، زیرا خود در شرح الکافیه، تصریح کرده است که کتاب را در آستان غروی (مرقد امام علی بن ابی‌طالب(ع) در نجف) به پایان رسانده است. برخی احتمال داده‌اند که مراد از آستان غروی، شهر مدینه باشد.
اجمالاً مى‌دانيم كه شيخ رضى، از مردم استرآباد (گرگان كنونى) ايران بوده و در نجف اشرف سكونت داشته است.
وفات
عدم ثبت شرح حال وى در مصادر قديمى، باعث شده كه در سال وفات او نیز اختلاف شود، به نحوى كه برخى آن را 684ق نوشته‌اند، اما در آخر نسخه شافيه تصريح شده كه كتاب در سال 688ق به پايان رسيده است. همين نكته ثابت مى‌كند كه وى تا اين زمان حيات داشته است.
تأليفات
وى در اواسط سده هفتم هجرى مى‌زيسته و آثار گرانقدرى از خود به يادگار گذاشته است. دو كتابى كه مايه شهرت او شده، يكى شرح كافيه (در علم نحو) و ديگرى شرح شافيه (در علم صرف) است.
گفتار بزرگان درباره ايشان
- سيوطى مى‌گويد: مانند او كسى شرحى بر كافيه ننوشته است، بلكه در غالب كتب نحو نظير آن در جمع و تحقيق و حسن تعليل يافت نمى‌شود. دانشوران توجه خاصى به آن دارند و دست به دست مى‌گردانند استادان اين عصر و پيش از آنان در مصنفات و دروس خود اعتماد به آن دارند. رضى در شرح كافيه با علماى نحو، بحث‌هاى زياد و نظريات فراوان دارد و داراى اقوال و آرائى است كه منحصر به فرد مى‌باشد.
- مير سيد شريف جرجانى: او هم از بزرگان علماى صرف و نحو و علوم ادبى است و خود بر اين شرح تعليقاتى نوشته است. در اجازه‌اى كه به يكى از شاگردانش داده، اين شرح و مؤلف آن- يعنى شيخ رضى نجم‌الائمه- را سخت ستوده و اوست كه به شيخ رضى لقب نجم‌الائمه را داده است.
- قاضى نورالله شوشترى در كتاب مجالس المؤمنين مى‌نويسد: آن شرح را (شرح كافيه) بر وجهى كه در خطبه آن ذكر نموده، در آستانه مقدس غروى و مشهد مقدس مرتضوى (نجف اشرف) نوشته و گفته كه اگر قبول طبع اهل روزگار خواهد بود، از بركات وقوع در آن جوار است.
- محمد بن حسن بن محمد اصفهانى مشهور به فاضل هندى مى‌گويد: كتاب شرح شافيه شيخ رضى ستاره تابناك حق و حقيقت و ملت و دين، كسى كه مرواريد سخنان او فروزانتر از ستارگان آسمان است و... او در بين پيشوايان علوم ادبى و صرف و نحو، پادشاهى است كه سنى و شيعه در تمام سرزمين‌ها فرمانش رانده مى‌شود و همگى از او اطاعت مى‌كنند.
- علامه خوانسارى پس از گفتار سيوطى- كه پيش از اين بيان گرديد- مى‌گويد: تعجب از حافظ سيوطى است كه معروف به تتبع و مهارت است، چگونه شرح حال اين دانشمند را به اختصار برگزار كرده است؟!، به هر حال، وى يكى از نوادر روزگار و شگفتى‌هاى زمان و باعث افتخار عجم بر عرب و شيعه بر ساير فرقه‌هاى اسلامى است، پس از شرحى مى‌نويسد: نسخه اى از شرح شافيه او در علم صرف نزد ماست كه فاضل هندى آن را تصحيح نموده و در آخر از اين‌كه آن را به دست آورده و در تملك دارد، اظهار مسرت نمود است.