جامع الشروح و الحواشي


نام کتاب	جامع الشروح و الحواشي
نام های دیگر کتاب	معجم شامل لأسماء الکتب المشروحة في التراث الإسلامي و بیان شروحها
پدیدآورندگان	حبشی، عبدالله محمد (نويسنده)
زبان	عربی
کد کنگره	‏Z‎‏ ‎‏3013‎‏/‎‏2‎‏ ‎‏/‎‏ح‎‏2‎‏ج‎‏2
موضوع	ادبیات عربی - کتاب شناسی اسلام ‏-‏ کتاب شناسى نویسندگان اسلامی - کتاب شناسی
ناشر	هيئة أبوظبي للثقافة و التراث، المجمع الثقافي
مکان نشر	ابوظبی - امارات
سال نشر	1427 هـ.ق یا 2006 م
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE11485AUTOMATIONCODE

معرفى كتاب

جامع الشروح و الحواشى (معجم شامل لأسماء الكتب المشروحة فى التراث الإسلامى و بيان شرحها) اثر عربى عبدالله محمد الحبشى، دايرةالمعارفى بزرگ در معرفى كتاب‌هاى دانشمندانى است كه بر روى كتاب‌هاى آن‌ها، حاشيه و شرح‌هاى فراوان نوشته شده است.

ساختار

كتاب با مقدمه نويسنده آغاز و مطالب در سه جلد تنظيم شده است. نويسنده قبل از ذكر شرح‌هاى نوشته شده بر هر كتاب، در ابتدا نام كتاب مورد نظر را مى‌نويسد. در مواردى اندك، اگر كتاب مورد نظر داراى اسم ديگرى نيز باشد، آن اسم هم قيد شده است. به عنوان نمونه، كتاب (بغية الباحث) با عنوان (متن الرجبية) و كتاب (متن الجزرية) با اسم (المقدمة الجزرية) در نزد شارحان معروف است.

نكته ديگر اين است كه نام بيشتر شرح‌هاى خطى و نادر در اين كتاب آمده است اما برخى از كتاب‌ها داراى بيش از صد شرح و حاشيه بوده كه نويسنده به جهت گزيده‌نويسى، فقط نام هفت شرح را در اين كتاب آورده است.

نويسنده كتاب را بر اساس حروف الفبا تنظيم كرده است.

گزارش محتوا

نويسنده در مقدمه، مطالبى را در بيان اهميت جمع‌آورى حاشيه و شروح كتاب‌ها بيان مى‌دارد و اين‌كه گام‌هاى نخست در اين زمينه را صحابه پيامبر(ص) برداشته‌اند، چرا كه آن‌ها با به خاطر سپردن كلام آن حضرت در تفسير قرآن و مسائل شرعى، سنگ اساس اين نهضت علمى را پايه‌گذارى نمودند.

وى معتقد است كلمات مشكلى كه در زبان عربى و خصوصا در شعر جاهلى وجود داشت، عامل ديگرى بود تا دانشمندان ادبيات عرب را وادار نمايد تا شرح‌هايى براى بيان معانى آن‌ها بنويسند كه از آغاز قرن دوم هجرى كتاب‌هاى مختلفى در اين زمينه به رشته تحرير درآمده است.

بعد از اين طبقه، دانشمندان علم نحو كتاب‌هاى فراوانى را در اين فن تألیف نمودند كه از جمله مهمترين آن‌ها كتاب سيبويه است كه با اقبال بسيار زيادى از جانب شارحان و دانشمندان ديگر روبرو گرديد. بعد از به تكامل رسيدن اين فن از تألیف كتاب‌ها، دانشمندان علم فقه نيز بر آن شدند تا براى آسان نمودن فرآيند يادگيرى احكام شرعى براى ديگران، از فن نوشتن شرح و حاشيه نيز استفاده نمايند. از اين رو كتاب‌هاى زيادى در شرح متون كتاب‌هاى فقهى براى دانش‌پژوهان تألیف شد و گوى سبقت را از ساير دانش‌ها در اين زمينه ربودند.

در پايان نام تعدادى از كتاب‌ها را به ترتيب حروف الفبا، همراه با شرح و حاشيه‌اى كه دانشمندان مسلمان بر روى آنها نوشته‌اند، مى‌آوريم:

الآثار: لأبى عبدالله محمد بن الحسن بن فرقد الشيبانى بالولاء (131- 189).