آشتیانی، احمد
ولادت
«ميرزا احمد آشتيانى»، فقيه و فيلسوف شيعى امامى، چهارمين و كوچك‌ترين فرزند ميرزا حسن مجتهد آشتيانى، فقيه سرشناس روزگار ناصر الدين شاه و مظفر الدين شاه قاجار، در حدود سال 1261-1300ش در تهران به دنيا آمد.
تحصیلات
وى پس از تحصيل علوم مقدماتى، چندى در درس فقه و اصول پدرش حاضر گرديد. پس از رحلت او، تحصيلاتش را نزد علماى ديگرى مانند سيد محمد يزدى، ميرزا هاشم رشتى، حكيم کرمانشاهى و حكيم اشكورى، شيخ مسيح طالقانى، ميرزا شهاب الدين نيريزى شيرازى و آخوند ملا محمد هديجى زنجانى و سيد عبدالكريم لاهيجى دنبال كرد و آنگاه در مدرسه سپهسالار به تدريس معقول و منقول مشغول شد. پس از مدتى حكمت مشاء، حكمت متعاليه، عرفان نظرى، طب و رياضيات و نجوم را آموخت و به مقاطع بالاى علمى رسيد. در سال 1340ش و در چهل سالگى رهسپار نجف شد و افزون بر كسب فيض از محضر استادانى چون ميرزاى نائينى و آقا[[عراقی، ضیاءالدین|ضياء الدين عراقى، خود نيز مجلس درس فلسفه داير ساخت.
ايشان در سال 1350ش پس از اقامت ده ساله در نجف، به ايران بازگشت و بقيه عمر را در تهران به تدريس فقه و اصول و علوم عقلى، تألیف کتاب و ارشاد مردم گذراند. وى علاوه بر احاطه بر علوم عقلى و نقلى، در پزشكى قديم و دانش‌هاى رياضى نيز دستى داشت و خط را به نيكويى مى‌نوشت و با تخلص «واله» شعر مى‌سرود. وى عارفى خوش‌خلق، متواضع، سليم النَّفس، متعبّد و پارسا بود. ميرزا احمد از پنج تن از مراجع زمان يعنى ميرزاحسين نائينى، حايرى يزدى، آقا[[عراقی، ضیاءالدین|ضياء الدين عراقى، سيد ابوالحسن اصفهانى و حاج آقا حسن بروجردى گواهى اجتهاد داشت.
شاگردان
از شاگردان ايشان مى‌توان به: سيد جلال‌الدين آشتيانى، ميرزا محمدباقر آشتيانى، حسن حسن‌زاده آملى و سيد عباس طباطبايى اشاره نمود.
آثار
از ميرزا احمد آشتيانى جمعاً 62 کتاب و رساله و حاشيه باقى‌مانده كه بيش از 27 کتاب و رساله آن به چاپ نرسيده است. از تأليفات چاپ نشده وى 32 حاشيه است كه ميرزا احمد آنها را بر کتاب‌هاى معتبر فقه، اصول، حكمت، معانى و بيان، عرفان، صرف و نحو عربى، هيئت و منطق نوشته است.
از جمله آثار اوست:
- رساله قول ثابت (فارسى)؛
- نامه رهبران (فارسى)؛
- مقالات احمديه (فارسى)؛
- طرائف الحكم (عربى)؛
- لوامع الحقايق في اصول العقايد (عربى)؛
- چهارده رساله (فارسى)؛
- صدوبيست حديث و چهار رساله عرفانى و فلسفى (عربى)؛
- رساله سرمايه سعادت (فارسى).
وفات
وى در سوم تيرماه 1354 برابر با 14 جمادى‌الثانى 1395 در نودوپنج سالگى در تهران درگذشت و در صحن حرم عبدالعظيم حسنى در رى به خاك سپرده شد.
منبع مقاله
آشتيانى، احمد، چهارده رساله فارسى، به كوشش رضا استادى، ص 18-24، چهل‌ستون، تهران، 1403ق.