أحاديث في السور القرآنية
أحاديث في السور القرآنية نوشته محمد کریم کواز، کتابی است بر محور تفسیر قرآن که در آن احادیث مرتبط با هر کدام از آیات قرآن را از ابتدا تا انتها بیان شده است. این کتاب به زبان عربی در زمان معاصر و در یک جلد به نگارش درآمده است.
| نام کتاب | أحاديث في السور القرآنية |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | کواز، محمد کريم (نويسنده) |
| زبان | عربي |
| کد کنگره | BP 71 /ک9الف3 |
| موضوع | تفسير آيات
قرآن - سوره‌ها و آيهها - بررسي و شناخت |
| ناشر | جمعية الدعوة الاسلامية العالمية |
| مکان نشر | ليبي - طرابلس |
| سال نشر | مجلد1: 2008م , |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE14026AUTOMATIONCODE |
ساختار کتاب
کتاب دارای یک مقدمه است و مطالب کتاب به ترتیب سور قرآن در صد و چهارده بخش مطرح‌شده است.
گزارش محتوا
اولین سوره مورد بحث در کتاب، سوره مبارکه فاتحة‌الکتاب (حمد) است. نویسنده در این بخش به بیان ویژگی‌های بارز این سوره می‌پردازد. این سوره لقب ام‌القرآن را دارد و آغازگر و مطلع کلام الهی به شمار می‌آید. خداوند متعال در این سوره اصول سه‌گانه معارف اصیل قرآن کریم را مطرح می‌دارد:
- حمد و ثنای الهی به آنچه خداوند مستحق آن است: اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ الْعٰالَمِينَ* اَلرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ* مٰالِكِ يَوْمِ الدِّين.
- عبادت و تكلیف به امر و نهی: إِيّٰاكَ نَعْبُدُ وَ إِيّٰاكَ نَسْتَعِينُ * اِهْدِنَا الصِّرٰاطَ الْمُسْتَقِيم.
- وعده و ترغیب به بهشت و وعید و ترساندن از آتش جهنم: صِرٰاطَ الَّذِينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَ لاَ الضّٰالِّين.
این مضامین ثلاثه در واقع مقدمه‌ای است که خداوند متعال در این سوره مطرح می‌کند، سپس در سراسر قرآن کریم و در سایر سور، به‌تفصیل به آن می‌پردازد[۱].
بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيم که در ابتدای سوره‌های قرآن از جمله سوره حمد آمده است، پیامبر اکرم(ص) درباره آن فرموده است: آن، اسمی از اسماء خداوند است که همچون سیاهی چشم به سفیدی آن، بسیار نزدیک به اسم اعظم خداوند است. در جای دیگر باز پیامبر(ص) درباره آن فرموده است: این آیه شریفه فقط بر پیامبر(ص) و بر حضرت سلیمان(ع) نازل شده است. درباره این حدیث می‌توان چنین گفت که پیامبر(ص) اشاره به آیه شریف «إِنَّهُ مِنْ سُلَيْمٰانَ وَ إِنَّهُ بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ» (نمل:30) دارد.[۲].
بخش دوم کتاب پیرامون سوره شریفه بقره است. سوره بقره طولانی‌ترین سوره قرآن کریم است. این سوره شریفه دارای دویست و هشتادوشش آیه هست که طولانی‌ترین آیه قرآن در آن وجود دارد. این سوره اولین سوره‌ای است که بعد از هجرت پیامبر اکرم(ص) به مدینه منوره بر ایشان نازل گردید؛ در مقدمه و ابتدای این سوره مبارکه مردم را به سه دسته و صنف تقسیم کرده است:
- مؤمنان که در مورد آن‌ها پنج آیه مطرح‌شده است.
- کافران که در موردشان دو آیه مطرح‌شده است.
- منافقان که در مورد ایشان سیزده آیه مطرح‌شده است.
بخش‌های زیادی از این سوره خطاب به یهودیان از اهل کتاب است، همان‌طور که در سایر سور طولانی قرآن کریم به موضوعاتی پیرامون این قوم پرداخته‌شده است و غالب این سوره‌ها در مدینه نازل‌شده است که در مورد بدرفتاری‌های این قوم با پیامبر اکرم(ص) و مسلمانان و ضدیت آن‌ها با پیشرفت اسلام و معارف دینی سخن به میان آمده است؛ همچون آیه شریفه: «و إِذْ قَالَ مُوسَى لِقَوْمِهِ إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُکُمْ أَنْ تَذْبَحُوا بَقَرَةً قَالُوا أَ تَتَّخِذُنَا هُزُواً قَالَ أَعُوذُ بِاللَّهِ أَنْ أَکُونَ مِنَ الْجَاهِلِينَ» (بقره: 67) و هنگامى كه موسى به قوم خود گفت: خدا به شما فرمان مىدهد كه: ماده‌گاوی را سر ببرید، گفتند: آیا ما را به مسخره می‌کنی؟ گفت: پناه مىبرم به خدا كه [مبادا] از جاهلان باشم[۳].
سوره آل‌عمران، سومین سوره مورد بحث در این نوشتار است، شأن نزول این سوره مبارکه در مورد ماجرای تعدادی از مسیحیان نجران است که برای تحقیق درباره اسلام و محاجّه با رسول خدا وارد مدینه شدند. برخی از آن‌ها از اشراف و بزرگان نجران بودند. پیامبر نماز عصر را با مسلمانان خوانده بود و آن‌ها هم طبق رسوم خودشان مشغول خواندن نماز شدند. پس‌ازآن با حضرت به گفتگو پرداختند. پیامبر آن‌ها را به دین اسلام دعوت نمود. ولی آن‌ها اجابت ننمودند و گفتند: مذهب ما حق است و ما از حق تجاوز نمی‌كنیم و بعد مدتی بحث و گفتگو با پیامبر اکرم(ص)، هشتاد آیه از سوره آل‌عمران بر پیامبر اکرم (ص) نازل گردید[۴].
فصل بعدی در مورد سوره مبارکه نساء است، این سوره چهارمین سوره قرآن کریم است که مشتمل بر ۱۷۶ آیه است و از سوره‌های مدنی به شمار می‌رود. این سوره به دلیل بحث‌های فراوان آن در مورد احکام و حقوق زنان «نساء» نامگذاری شده است. بخشی از احکامی که در این سوره آمده است به این شرح‌اند:
- دستورهای نگهداری از یتیمان؛
- ذم یهود و تحریف شدن تورات؛
- امانت‌داری؛
مباحث دیگری نیز درزمینه دعوت به ایمان، بیان سرگذشت گذشتگان، معرفی دشمنان و اهمیت هجرت در این سوره آمده‌اند؛ لکن بیشتر مباحث آن مربوط به زنان است[۵].
بخش پنجم، پیرامون سوره مبارکه مائده است، این سوره ۱۲۰ آیه دارد و سوره‌ای مدنی است. بنا بر روایتی اسلامی، این سوره در حجةالوداع در بین راه مکه و مدینه نازل‌شده است. اسماء بنت یزید درباره نزول این سوره می‌گوید: دیدم وقتی این سوره بر پیامبر نازل شد درحالی‌که سوار بر شتری بود و هنگام نزول این سوره، به خاطر سنگینی و عظمت این سوره، نزدیک بود استخوان‌های آن شتر بشکند.
مطالب این سوره به‌قرار ذیل است:
- وفای به عقود؛
- چهارپایان حلال و حرام گوشت؛
- توضیح وضو و غسل؛
- بیان نماز؛
- بیان شهادت؛
- حکم قطاع طریق و سارق؛
- ...
آیات زیادی در این سوره با «يٰا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا» آغاز شده به‌گونه‌ای که عدد آن به شانزده می‌رسد.
از دیگر ویژگی‌های این سوره این است که این سوره تنهای سوره‌ای است که داستان هابیل و قابیل در آن ذکر شده است[۶].
ششمین سوره قرآن که 165 آیه دارد و در مکه نازل شده است سوره انعام است دلیل نامگذاری این سوره این است که در این سوره از آیات 136 تا 142 نام چهارپایانی آمده است[۷].
هفتمین بخش از کتاب در مورد سوره شریفه اعراف است، این سوره ۲۰۶ آیه دارد. ابتدای این سوره به تسلی دادن پیامبر اکرم(ص) پرداخته‌شده و همانند دیگر سوره‌های مکی، محتوای این سوره پیرامون اعتقادات اساسی اسلام مانند مبدأ و معاد، توحید، مبارزه با شرک و بت‌پرستی و بیان جایگاه انسان در جهان است. سوره سرگذشت اقوام پیشین و پیامبران آنان را نیز شرح می‌دهد. حضرت موسی(ع) از جمله پیامبرانی است که سرگذشت او در این سوره آمده و شصت‌و‌هشت آیه از آن به خود اختصاص داده است.[۸].
سوره مبارکه انفال هشتمین سوره بحث شده در این کتاب است. بیشتر محتوای این سوره درباره جنگ و مواجهه با دشمن است برای تثبیت دین اسلام در جهان و ایلام دین رحمت و سلام است، بخشی از سوره پیرامون غزوه بدر است که پیامبر اکرم(ص) یاران خویش را در خلال آن سفارش به تبعیت از اوامر الهی ازجمله تقوا، اصلاح نفس و اطاعت از خداوند می‌کرد، د راین سوره به مسائل مالی در اسلام ازجمله انفال و غنائم اشاره‌شده و مباحثی مانند صفات و ویژگی‌های مؤمنان و داستان غزوه بدر مطرح شده است. داستان هجرت پیامبر، جهاد، چگونگی تقویت مسلمانان، حکم خمس، احکام اسیران جنگی و درگیری‌ها با منافقان از دیگر مباحث این سوره است[۹].
نویسنده پس‌ازاین سوره یک‌به‌یک بحث سوره‌های مبارکه قرآن کریم را به میان آورده و مباحث مهم و مرتبط با هریک از آن‌ها را مطرح می‌کند.
وضعیت کتاب
فهرست محتویات در انتهای کتاب ذکرشده است.
کتاب خالی از پاورقی است و آدرس آیات در متن اشاره شده است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.