معاني القراءات
معاني القراءات اثر محمد بن احمد ازهری(متوفای 370ق)، کتابی است پیرامون معانی قرائت‌های معروف قرآن کریم که توسط احمد فریز مزیدی مورد تحقیق قرار گرفته و فتحی عبدالرحمن حجازی بر آن مقدمه‌ای نگاشته است.
| نام کتاب | معاني القراءات |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | BP 75/3 /الف4م6 |
| پدیدآورندگان | ازهري، محمد بن احمد (نويسنده)
مزيدي، احمد فريد (محقق و معلق) حجازي، فتحي عبدالرحمن (مقدمه‌نويس) |
| زبان | عربي |
| کد کنگره | BP 75/3 /الف4م6 |
| موضوع | قرآن - قرائت |
| ناشر | دار الکتب العلمية |
| مکان نشر | لبنان - بيروت |
| سال نشر | مجلد1: 1999م , 1420ق , |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE12691AUTOMATIONCODE |
ساختار
کتاب با سه مقدمه آغاز و مطالب کتاب به ترتیب سور قرآن، ارائه شده است.
گزارش محتوا
در مقدمه فتحی عبدالرحمن حجازی به جایگاه و ارزش کتاب اشاره شده است. در پی آن مقدمه محقق آمده است که در آن، ابتدا به شرح زندگی‌نامه نویسنده پرداخته شده و سپس به اقدامات تحقیقی صورت گرفته در کتاب، اشاره شده است[۱].
در مقدمه نویسنده، به ذکر اسانید قرائت‌های معروف پرداخته شده است که عبارتند از قرائت ابن کثیر، عاصم، حمزه، کسائی، ابوعمر و ابن عامر[۲].
مطالب کتاب، دربردارنده معانی قرائات سوره‌های قرآن کریم، از سوره حمد تا سوره ناس است. نویسنده در هر مورد، پس از ذکر آیه موردنظر، ابتدا قرائت‌های مختلف مذکور پیرامون هریک که به دلیل اختلاف در اعراب، ترکیب و... است را ذکر نموده و سپس، به قائلین به آن قرائت، اشاره نموده است. به‌عنوان مثال: در آیه شریفه «مٰالِكِ يَوْمِ الدِّين» (حمد/ 4)، ابن کثیر، نافع، ابوعمر، ابن عامر و حمزه بن حبیب، آن را (ملک یوم‌الدین) قرائت نموده که به قول ازهری، معنای آن، (صاحب و دارای ملکت و پادشاهی در روز جزا) و یا به گفته برخی، معنای آن (مالک ملک در روز جزا) می‌شود و عاصم، کسایی و یعقوب حضرمی، آن را «مالک یوم‌الدین» قرائت نموده‌اند[۳].
در آیه 6 همین سوره، ابن کثیر، لفظ «صراط» را در آیه شریفه «اِهْدِنَا الصِّرٰاطَ الْمُسْتَقِيم» را با صاد قرائت نموده و نافع، ابوعمر، ابن عامر، عاصم و کسائی با او موافقت کرده‌اند، اما حمزه، «صراط» را بین صاد و زا قرائت نموده و یعقوب خضرمی، آن را «السراط» و با سین قرائت کرده است و ازهری نیز با آوردن شواهد و دلایلی، آن را اصل دانسته است[۴].
از جمله ویژگی‌های کتاب، علاوه بر ذکر قرائت‌های مختلف و اشاره به قائلین به آن قرائت‌ها، می‌توان به تخصص نویسنده در بررسی معانی لغات و مباحث وی پیرامون ریشه کلمات و معانی مختلفی که هر قرائت به دنبال خواهد داشت، اشاره نمود.
وضعیت کتاب
از جمله اقدامات تحقیقی صورت گرفته در کتاب، عبارتند از:
- اعراب‌گذاری و ضبط علمی و صحیح و خالی از اشکال و تصحیف.
- تعلیق و حواشی و توضیح و تبیین مطالب در مواضعی که ابهاماتی موجود بوده و مطالب، نیاز به توضیح داشته است، با رجوع به مصادر و منابع مهم و موثق.
- مستند کردن احادیث مذکور در کتاب و بررسی صحت و ضعف آن‌ها.
- نسبت دادن آیات قرآنی به سوره‌ها.
- ارائه شرح‌حال و زندگی‌نامه برای اعلام مذکور در متن[۵].
فهرست مطالب، در انتهای کتاب آمده است.
پانویس
منابع
مقدمه و متن کتاب.