عمادالدین شیرازی، محمود بن مسعود
«حكيم عمادالدين محمد بن مسعود» يكى از پزشكان دانشمند و مؤلفين پركار كتب طبى در قرن دهم هجرى و معاصر دوران سلطنت شاه طهماسب صفوى، حكيم عمادالدين محمد بن مسعود است كه شهرت فراوان و مقام علمى شامخ در پزشكى دارد. از او آثار ارزشمندى در زمينه پزشكى باقى مانده است. پدر او نيز چشم‌پزشك و صاحب تأليفى در مورد بيمارى‌هاى چشم بوده است كه بنا به نقل سيريل الگود كتاب مذكور را سال‌ها بعد، شاه عباس هنگامى كه از اصفهان براى تحكيم تسلط حكومت، به تبريز لشكركشى مى‌كرد، همراه خود برده است.
| نام | عمادالدین شیرازی، محمود بن مسعود |
|---|---|
| نام های دیگر | |
| نام پدر | |
| متولد | |
| محل تولد | |
| رحلت | |
| اساتید | |
| برخی آثار | آتشک |
| کد مؤلف | AUTHORCODE12310AUTHORCODE |
عمادالدين پس از اتمام تحصيلات پزشكى خود به شيروان رفته و نزد حاكم آن ديار، عبدالله‌خان استاجلو مشغول خدمت شده است. مدتى بعد به دستور شاه طهماسب به عنوان پزشك بيمارستانى كه پيش از آن زمان، در جوار آستان قدس رضوى براى ارائه خدمات درمانى به زائران و مجاوران آستان ملكوتى حضرت ثامن الحجج(ع) تأسيس شده بود، اعزام گرديده و در همين فرصت، آثارى از جمله كتاب «آتشك» را تأليف نموده است. اگرچه تاريخ دقيق زندگى و وفات وى مشخص نيست، اما نگاهى به آثار وى در زمان تأليف آن‌ها، حاكى از عمر طولانى وى لااقل تا دهه‌هاى اول قرن 11 هجرى است.
وى با برخى از پزشكان و داروسازان عصر خود ارتباط علمى داشته است، چنان‌كه به عنوان مثال داروشناسى به نام علاءالدين در اثر خود رساله چوب چينى از حكيم عمادالدين و كتاب وى نام مى‌برد. عمادالدين نيز از داروشناس مورد اشاره در آثار خود نام برده است.
عمادالدين از كتاب «خلاصة التجارب» اثر گرانقدر و ماندگار نابغه پزشكى بالينى و تجربى بهاءالدوله رازى استفاده‌هاى فراوانى كرده است، اگرچه انتقاداتى نيز بر آن دانشمند كم‌نظير وارد كرده است. به هر حال بازشناسى مقام علمى عمادالدين مجال وسيع‌ترى مى‌طلبد تا با تحليل نظرات و نوآورى‌هاى وى و مقايسه آن با نظرات شخصيت‌هاى علمى متقدم ارزيابى مناسبى از حيات علمى او، ميسر گردد.
تأليفات
آثارى كه به او نسبت داده شده عبارت‌اند از:
1 ينبوع در 436 صفحه، موجود در كتابخانه ملى پارس شامل مباحثى در مبانى و اصول پزشكى و ادويه مفرده و ادويه مركبه (قرابادين).
2 رساله‌اى در سته ضروريه موجود در كتابخانه آستان قدس رضوى(ع)
3 رساله‌اى در بيان خواص و منفعت چوب چينى: بنا بر نقل الگود عمادالدين نخستين كسى است كه به معرفى چوب چينى و موارد كاربرد آن پرداخته است.
4 رساله قلع آثار در دفع كردن هر رنگ از جامه و كاغذ و غيره در 53 باب و 44 صفحه در كتابخانه ملى پارس.
5. رساله افيونيه كه به نقل مرحوم آقا بزرگ تهرانى در «الذريعة» در كتابخانه مرحوم آيت‌الله بروجردى نجف اشرف موجود است.
6 كتاب تشريح.
7. رسال مفرح ياقوتى موجود در كتابخانه مركزى دانشگاه تهران.
8. رساله‌اى در موضوع آطريلال در كتابخانه ملى پاريس.
9 رساله‌اى در مورد جدوار براى درمان آتشك.
01 رساله آتشك.
11 آثار متفرقه از جمله رساله كيفيت اعمالى كه در نوروز به حسب سنت و طب بايد به عمل آورد. اين رساله در مجموعه‌اى كه با عنوان «حجلة العرايس» كه در سال 1008ق توسط سالك‌الدين محمد بن مالك‌الدين مويد الحموى الشيرازى نگارش يافته نقل شده است.
در مجموعه نسخ خطى كتابخانه مجلس شوراى اسلامى از حكيم عمادالدين آثار زير وجود دارد:
1 رساله در سموم.
2 پادزهر.
3 آتشك.
4 افيونيه.
5. بيخ چينى.
6 جمل و جوامع.
وفات
هر چند به طور دقيق در هيچ يك از منابع معتبر تاريخ وفات او نيامده ولى الگود تاريخ وفات او را سال 1515م ذكر كرده است.