صراط النجاة
صراط النجاة تألیف شيخ اعظم، شيخ مرتضى انصارى قدس سره
| نام کتاب | صراط النجاة |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | صراط النجاه: رساله عملیه شیخ اعظم انصاری ره با حواشی هفت تن از فقهای بزرگ شیعه
رساله عملیه شیخ اعظم انصاری ره |
| پدیدآورندگان | فلاحزاده، محمدحسین (محقق)
انصاری، مرتضی بن محمدامین (نويسنده) |
| زبان | فارسی |
| کد کنگره | BP 153/2 /الف8ص4 |
| موضوع | اصول فقه شیعه - قرن 13ق.
انصاری، مرتضی بن محمد امین، 1214 - 1281ق. - کنگرهها فقه جعفری - قرن 13ق. |
| ناشر | کنگره جهانی بزرگداشت دويستمين سالگرد ميلاد شيخ اعظم انصاری، دبيرخانه |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1373 هـ.ش |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE260AUTOMATIONCODE |
درباره كتاب
از عصر ائمه عليهم السّلام تا كنون در حوزه‌هاى علوم دينى رشته‌هاى مختلفى از علوم تدريس مى‌شده است ولى درس فقه و مقدمات آن همواره در درجۀ نخست قرار داشته و اهميت آن موجب گشته است كه از پر رونق‌ترين رشتۀ علوم و معارف اسلامى به شمار آيد.دانشمندان و محقّقان اين رشته كه در افواه علما به نام «فقهاء مكتب تشيع» شناخته مى‌شوند، نزد دانش دوستان و عامّۀ مردم از احترام خاصى برخوردار بوده‌اند.
رسالت فقيهان در عرصۀ تفكر و تحقيق، تلاش براى استنباط احكام فقهى از منابع آن و در عرصۀ تبليغ و ارشاد، ابلاغ احكام به جوامع انسانى و پاسخگويى به سؤالهاى مردمى و شبهات برخاسته از جهل و عناد است، و بايد اعتراف كرد كه آنان در دو ميدان تحقيق و تبليغ موفق بوده و در تمام اعصار و قرون، با تحمل مرارتها و مشكلات فراوان وظيفۀ الهى خود را به انجام رسانده‌اند و در راه انجام اين وظيفۀ بزرگ، حبسها و شكنجه‌ها و شهادتها را به جان خريده و بدون لحظه‌اى درنگ، راه پر نشيب و فراز پاسدارى از مكتب تشيع را پيموده‌اند.
فقها براى عمل به رسالت تبليغ، و حفظ و حراست امانت معصومين عليهم السّلام همواره با تلاشى پيگير به تربيت شاگردانى مبرّز همت گماشته و به بهترين وجه علوم اهل بيت را به آنان منتقل مى‌كردند، ولى در همان حال از تودۀ مردم و نيازهاى دينى آنان غافل نبوده‌اند.هميشه ارتباط مجتهدان بويژه مراجع تقليد با مردم عصر خود بر قرار بوده و مردم براى دريافت حكم الهى و بر طرف كردن نياز فقهى خود، به سوى آنان مى‌شتافتند.
رساله نگارى
فقهاى بزرگ شيعه براى تربيت شاگرد و رفع نياز مردم تنها به گفتار و القاى شفاهى احكام اكتفا نكرده بلكه براى مخاطبين خود نيز به فراخور سطح معلومات آنان رساله‌هايى نگاشته‌اند، كه مى‌توان آنها را به سه دسته تقسيم كرد:
- رساله‌هايى كه در آنها به بيان حكم شرعى به صورت واضح و دور از استدلالهاى اصولى و روايى پرداخته شده است.اين دسته از كتب، براى عموم مردم و مبتديان دانش دينى به رشتۀ تحرير درآمده است.رساله‌هايى كه امروزه از سوى مراجع عظام تقليد، به نام «توضيح المسائل» نگاشته و منتشر مى‌شود، از اين دسته است كه مقلّدان و عامّۀ مردم مى‌توانند با نظرات فقهى مرجع خود آشنا شوند و آنها را در زندگى روزانۀ خود عملى سازند.
- دستۀ دوم، كتابهايى است كه فقهاى عظام مسائل فقهى را همراه با برخى از ادلۀ شرعى آن بيان كرده‌اند.اين گونه رساله‌ها اكنون در حوزه‌هاى علميّه به عنوان كتب سطح متوسط و عالى براى آشنايى طلاب علوم دينى به مبانى فقهى و اصولى و ورزيدگى آنان براى رسيدن به مراحل بالاتر تدريس مى‌شود.
- دستۀ سوم كتابها و نوشتارهايى است كه فقه را با استدلالهاى خاص خود و همراه با نقد يا پذيرش نظريۀ ديگران بحث كرده است.بسيارى از اين كتابها، دائرة المعارفى است از فقه و احكام شرعى.
عالم سترگ و فقيه كم نظير، مرحوم شيخ مرتضى انصارى(قدس سره)را مى‌توان از معدود فقهايى خواند كه در هر سه بخش آثار ارزشمندى از خود به يادگار گذاشته است.
برخى از اين آثار به جهت دقت و ژرفنگرى خاصى كه در آنها به كار برده است، در حوزه‌هاى علميه به عنوان متون درسى فقه و اصول تدريس مى‌شود.
اين رساله كه پيش روى شماست مجموعه‌اى از مسائل مورد نياز عموم مردم است كه از فتاوى شيخ انصارى(ره) توسط حاج شيخ محمد على يزدى جمع آورى شده و به امضاى ايشان رسيده است.
گر چه متن اين رساله، خود، كتاب ارزشمندى است، ولى حواشى هفت نفر از فقهاى بزرگ كه برخى از آنان از شاگردان مبرّز شيخ به شمار مى‌آيند، ارزش آن را دو چندان نموده است كه نه تنها ره گشاى طلاب علوم دينى و حتى مجتهدان براى رسيدن به نظرات آنان مى‌باشد، بلكه براى عامۀ مردم نيز مفيد است.
تصحيح كتاب
پس از آن كه كنگرۀ بزرگداشت شيخ اعظم انصارى تصميم بر احياى اين اثر ارزشمند گرفت، و نسخه‌هاى متعددى از آن را تهيه كرد.كار تصحيح و آماده سازى آن براى چاپ و نشر را به محمد حسين فلاح زادۀ ابرقويى واگذار كرد كه اين مهم اين گونه به انجام رسيد:
- براى تصحيح كتاب، نسخه‌اى كه جناب حجت‌الاسلام شيخ محمد باقر حسن‌پور در اختيار كنگره قرار داده بود، چون از ساير نسخ حواشى بيشترى داشت، به عنوان متن اصلى انتخاب شد.
- موارد ابهام و اشكال و اختلاف نسخه‌ها با استفاده از نسخۀ مجلس شوراى اسلامى و نسخۀ كتابخانۀ مرحوم آیت‌الله نجفى مرعشى(ره) مرتفع گرديد و در برخى موارد كه ابهامى در حواشى وجود داشت، از نسخه‌هاى متعدد مجمع المسائل كه حواشى شيخ انصارى را در برداشت، استفاده شد.
- غلطهاى املايى و چاپى مسلّم و قطعى، بدون توضيح و علامتگذارى اصلاح شد.
- در مواردى كه عبارت متن رسا نبود و تنها با افزودن كلمه‌اى ابهام بر طرف مى‌شد، كلمات اضافى يا توضيحى، داخل[]آورده شد.
- موارد اختلاف نسخ نيز، داخل[]همراه با رمز آن نسخه آورده شد.
- رموز نسخه‌هايى كه گاهى در متن بدان اشاره شد، بدين شرح است:
- -نسخۀ جناب حجت‌الاسلام شيخ محمد باقر حسن پور(ح)
- -نسخۀ كتابخانۀ مجلس شوراى اسلامى(م)
- -نسخۀ كتابخانۀ آیت‌الله نجفى مرعشى(ره)(ن)
- در مواردى كه عبارت نسخه‌ها متفاوت ولى همگى صحيح بود، عبارت متن اصلى انتخاب شد.
- براى حفظ امانت، هيچ گونه تغيير ديگرى در عبارت متن داده نشده، ولى براى استفادۀ بهتر خوانندگان از علايم نگارشى استفاده شد.
- تمام مسائل رساله به طور مسلسل شماره گذارى شده و در چند مورد كه عنوان «مسأله» نداشته شمارۀ آنها داخل[]آورده شد.
- فصول كتاب نيز شماره گذارى شده كه جمعا 79 فصل مى‌باشد و برخى عناوين كه تحت عنوان «فصل»آورده نشده بود، همان گونه مطابق متن نوشته شد.
- تنها در يك مورد نام صاحب حاشيه معلوم نشد ولى براى حفظ امانت بدون ذكر نام آورده شد.
- رموزى كه براى دستيابى به حواشى متن اصلى بكار برده شده بود، چون موارد مشابه داشت و بدين سبب، دستيابى به فتاوى محشّين را مشكل مى‌كرد، با تبديل آنها به اعداد، در پايان هر صفحه آورده شد.
- در موارد متعددى برخى از محشّين بر حاشيۀ فقيهى ديگر حاشيه زده‌اند كه براى تشخيص اين مطلب علامت ستاره (x)به دنبال همان حاشيه آورده شد.
- موارد توضيحى و منابع و مآخذ آيات و روايات با علامت ستاره (x)ذيل هر صفحه آمده است.
- حاشيۀ دو فقيه بزرگوار،يعنى مرحوم شيخ محمد تقى اصفهانى معروف به آقا نجفى(ره) و مرحوم ميرزا حسين خليلى تهرانى(ره)كه با رموز (ق) و(مح)در نسخۀ اصلى(ح)آمده است، به جهت ناقص بودن صفحۀ اوّل كتاب، صاحبان آنها مشخص نبود ولى با مراجعۀ به دو نسخه از مجمع المسائل كه حواشى آنان را داشت و مطابقت موارد متعددى از اين حواشى با آن دو نسخه، صاحبان آنها مشخص شد.
- ياد آورى اين نكته لازم است كه حاشيۀ اين دو بزرگوار در نسخۀ(ح)كامل نبوده و تنها به موارد محدودى اكتفا شده است.
- اسامى محشين اين رساله و رموز قبلى و فعلى آن به شرح زير مى‌باشد:
- ميرزا محمد حسن شيرازى-ميرزا-شيرازى-ميرزا
- سيد محمد كاظم طباطبايى يزدى -ظم طبا-يزدى
- آخوند محمد كاظم خراسانى-كاظم-ظم-ظم الخراسانى-خراسانى
- ميرزا محمد تقى شيرازى -محمد تقى-محمد تقى الشيرازي-شيرازى
- سيد اسماعيل صدر-صدر-صدر
- شيخ محمد تقى اصفهانى معروف به آقا نجفى-ق-نجفى
- ميرزا حسين خليلى تهرانى-مح-تهرانى