الإمامة و التبصرة من الحيرة
| نام کتاب | الإمامة و التبصرة من الحيرة |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | مدرسه الامام المهدی (عج) (محقق)
ابن بابویه، علی بن حسین (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | BP 223/2 /الف2الف8 |
| موضوع | امامت - احادیث
محمد بن حسن (عج)، امام دوازدهم، 255ق. - |
| ناشر | مدرسة الإمام المهدی(علیه السلام) |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 329 هـ.ق |
| کد اتوماسیون | 1583 |
معرفى اجمالى:
«الإمامة و التبصرة من الحيرة» اثرى از ابو الحسن على بن الحسين بن بابويه القمى معروف به صدوق اول،که به موضوع امامت به نحو عام و به موضوع غيبت امام مهدى عليه الصلاة و السلام به طور ويژه پرداخته است.البته مباحثى که دربارۀ امامت به نحو عام در اين اثر آمده مباحثى است که با امر غيبت و شؤون آن
مرتبط است نه مباحث اصل امامت.با پيچيدگى‌هاى خاصى که داراست.از اين‌رو،روى سخن در اين اثر با کسانى است که به«امامت»به‌عنوان اصلى از اصول مذهب باور دارند و ليکن در شخص هر امامى پس از امام ديگر با هم اختلاف نظر پيدا نموده‌اند.
اين معنا از عناوين ابواب کتاب به خوبى پيداست.خط سيرى که در اين ابواب دنبال مى‌شود
اتصال سلسلۀ امامت از زمان حضرت آدم عليه السلام و خالى نبودن زمين از امام و حجت خدا(چه حاضر و چه غائب)و نيز انحصار امامت در خاندان محمد مصطفى صلى اللّه عليه و آله و سلّم حسب نصوص وارده مى‌باشد.مؤلف در ابواب 6 تا 17 کتاب
حاضر به نقد ديدگاه‌هاى کسانى مى‌پردازد که از امامت ائمه اثناعشر روى گردانده و به امامت کسانى ديگر از اين خاندان معتقد شده و يا اينکه در يکى از ايشان متوقف گشته‌اند.در برخى ديگر از ابواب کتاب با اعتقاد فرقه‌هايى از شيعه که به انکار امامت برخى امامان دوازده‌گانه و يا شک در امامت ايشان گرديده و يا کسى را با امام در امر امامت شريک ساخته‌اند به معارضه و مبارزه پرداخته است.
اما در خصوص موضوع«غيبت»مؤلف کتاب دست به ابداع و نوآورى زده است‌چرا که ميان روش اهل حديث که تنها بر نصوص اعتماد مى‌ورزند و بين اسلوب اهل کلام که به بحث آزاد رهاى از قيد و بند نصوص ملتزمند گرد آورده است.از اين‌رو وى در مقدمۀ کتاب تمام فروض و تشکيکات را به روش متکلمان مورد بررسى قرار داده سپس نتايج به دست آمده را براى رسيدن به محتواى نصوص به کار مى‌گيرد.از سويى چونان محدثى محض به بررسى حديث از جوانب مختلف پرداخته تا سرانجام به نتايج مورد نظر براساس تعبّد و انقياد به سنت شريف معصومان عليهم السلام دست يابد. مع الأسف اثر حاضر دچار نقص و کاستى شده و بخشى که مرتبط با موضوع بحث يعنى امام مهدى عليه السلام و غيبت ايشان است در دسترس نيست اما خوشبختانه آن مقدار که از آن باقى مانده خط سير بحث را به نحو کلى براى ما ترسيم مى‌نمايد و هدف اصلى مؤلف را از نگارش آن بيان مى‌دارد.اين نقص و کاستى توسط محقق اثر،با توجه به همان سير بحث که مؤلف ترسيم نموده است،جبران گرديده و ايشان در رابطۀ با موضوع اصلى کتاب مطالبى نگاشته‌اند.
اهميت کتاب
«الإمامة و التبصرة»از گنجينه‌هاى ارزشمندى است که از هجوم حوادث و وقايع شکننده محفوظ مانده و به‌ويژه در موضوع غيبت قديمى‌ترين اثرى است که در دسترس ما قرار دارد چرا که مؤلف متوفاى سال 329ق است و حال آنکه آثار مهمديگرى که در موضوع غيبت نگاشته شده و موجود است«إکمال الدين»شيخ صدوق متوفاى 381ق،«الغيبة»نعمانى و نيز شيخ مفيد متوفاى 413ق و همچنين«الغيبة»سيد مرتضى متوفاى 436ق و شيخ طوسى متوفاى 460ق مى‌باشد که همگى بعد از
عصر ابن بابويه به نگارش درآمده‌اند.
نکتۀ ديگرى که به اهميت اثر حاضر مى‌افزايد اشتمال آن بر رواياتى ناب و ارزشمنداست که در هيچ يک از آثار حديثى موجود اثرى از آنها به چشم نمى‌خورد.
اين کتاب از جهت ديگر نيز حائز اهميت است و آن اينکه على‌رغم نقص موجود در آن،کتاب مشتمل بر 87 حديث است که اين احاديث مى‌توانند به عنوان اصل و منبع رواياتى که در کتب متأخر درج شده در نظر گرفته شوند و ما از اين طريق بتوانيم بسيارى از تحريف‌ها و تصحيف‌ها را در روايات موجود در آثار متأخر تصحيح و اصلاح نماييم.
مباحث ارزشمندى که مرحوم ابن بابويه در مقدمه کتاب با روشى مستحکم دربارۀ موضوع غيبت بيان مى‌دارد،در شناخت ما نسبت به موضوع«غيبت»تأثيرى عميق نهاده است و اين موضوع اهميت اثر حاضر را مضاعف مى‌سازد.
به گفتۀ پژوهشگر اثر حاضر،تا قبل از زمان علامه مجلسى،مؤلف بحار الانوار،اطلاعى از وجود چنين اثر ارزشمندى در دست نبود و علامه مجلسى اولين کسى بود که از آن به عنوان مصادر بحار ياد کرد و نسخه‌اى قديمى از آن در اختيار داشت.
اما محقق به دو نسخه از اين اثر نفيس دست يافته است:1-نسخۀ علامه مجلسى که در رجب المرجب 1097ق تحرير گشته است.اين نسخه در کتابخانۀ علامه سيد محمد على روضاتى صفهانى موجود است.
2-نسخه‌اى که محدث بزرگوار شيخ عبد اللّه بن نور اللّه البحراني ضمن يکى از مجلدات موسوعۀ «عوالم العلوم و المعارف»آورده است.بحرانى يادآور مى‌شود که اين نسخه از روى نسخه‌اى که به خط خود مصنف نگاشته شده اقتباس و به دقت با آن مقابله گرديده است.اين نسخه در مجموعۀ نسخ خطى کتابخانۀ آيت اللّه مرعشى نجفى قم نگهدارى مى‌شود.
نسخۀ اصلى که اين دو نسخه از روى آن تهيه گرديده به خط حسين بن على بن الحسين الحميرى است
که در محرم الحرام سال 479 ه.ق کتابت شده است با اين تفاوت که نسخه مجلسى ظاهرا بدون واسطه از نسخۀ حميرى نقل شده ولى نسخۀ«عوالم»با واسطه.
نسخه حاضر در برنامه با تحقيق و پژوهش آقاى سيد محمد رضا حسينى جلالى و مقدمه مفصل ايشان در قطع وزيرى با جلد گالينگور در 304 صفحه براى دومين‌بار در سال 1412 ه1992/ م توسط«موسسۀ آل البيت لاحياء التراث»بيروت،منتشر شده است.
منبع:مقدمه محقق
وابسته‌ها
ابن بابویه، علی بن حسین (نويسنده)
سيد محمد رضا حسينى جلالى (محقق)
مدرسه الامام المهدی (عج) (محقق)