تحرير القواعد المنطقية
«تحرير القواعد المنطقية في شرح الرسالة الشمسيّة»، تأليف قطب‌الدين محمد بن محمد رازى (766/776ق)، از جمله شروح عربى كتاب «الرسالة الشمسيّة» نجم‌الدين على كاتبى قزوينى (متوفى 675ق) است. اين كتاب به درخواست غياث‌الدين محمد وزير سلطان ابوسعيد بهادرخان در سال 728ق، نگارش شده است (مقدمه، ص 21 - 22). در ذيل صفحات كتاب نيز حاشيه سيد شريف جرجانى (متوفى 816ق) ارائه شده است.
| نام کتاب | تحریر القواعد المنطقیة |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | کاتبی قزوینی، علی بن عمر (نويسنده)
قطب‌‌الدین رازی، محمد بن محمد (شارح) جرجانی، علی بن محمد (حاشيه نويس) بیدارفر، محسن (مصحح) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | |
| موضوع | |
| ناشر | بيدار |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1386 هـ.ش |
| کد اتوماسیون | 1755 |
كتاب به شيوه «قال - أقول» نگارش شده؛ بدين ترتيب كه نويسنده با لفظ «قال» بخشى از عبارت كاتبى را به‌طور كامل آورده و پس از آن با لفظ «أقول» به شرح و توضيح آن پرداخته است.
اين كتاب، ثمره فعاليت علمى سه تن از معروف‌ترين حكما و علماى منطق بوده و لذا مورد توجه مدرسين و محققين اين فن قرار گرفته است. اين افراد عبارتند از:
1. ماتن: نجم‌الدين كاتبى قزوينى، معروف به دبيران؛
2. شارح: قطب‌الدين رازى، شاگرد كاتبى به يك واسطه؛
3. محشّى: سيد شريف جرجانى، شاگرد شارح و مؤلف كتاب «صرف مير» و «الكبرى فى المنطق» است (مقدمه محقق، ص 3).
محقق در ابتداى كتاب، شرح حال، فعاليت‌هاى علمى و تأليفات هريك از اين افراد را شرح داده و در آخر به معرفى رساله شمسيّه و حواشى و تعليقات آن پرداخته است (همان، ص 4 - 14).
بنا بر گزارش حاجى خليفه، مير سيد شريف حاشيه بر «تحرير القواعد» را كه به «حاشيه كوچك» معروف است، در سال 753؛ يعنى 63 سال پيش از فوتش به پايان رسانده كه صحيح به نظر نمى‌رسد. جرجانى بيشتر بر مبحث «تصورات» كه از مباحث فصل اول كتاب است، حاشيه زده و علاوه بر توضيح مطالب، بعضاً به تصحيح متن نيز پرداخته است. بر حاشيه مير سيد شريف، حواشى بسيارى نوشته شده است. برخى از حاشيه‌نويسان اين اثر عبارتند از: جلال‌الدين دوانى، عبدالعلى لكهنوى، عبدالحكيم سيالكوتى و عصام‌الدين اسفراينى (شكيبانيا، مهدى و پورجوادى، ص 159 - 160).
فهرست مطالب و اعلام كتاب و منابع مقدمه محقق در پايان كتاب ذكر شده است.
منابع مقاله
1. مقدمه محقق و متن كتاب.
2. شكيبانيا، مهدى؛ پورجوادى، رضا، كتاب‌شناسى مير سيد شريف جرجانى (گرگانى)، نشريه معارف، آذر - اسفند 1381، شماره 57.
پیوندها
مطالعه کتاب تحریر القواعد المنطقیة در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور