أسباب حدوث الحروف
| نام کتاب | اسباب حدوث الحروف |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | PJ 6321 /الف2الف5 |
| موضوع | الفبای عربی
الفبای فارسی زبان عربی - تلفظ |
| ناشر | دار بيبليون |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 2005 م |
| کد اتوماسیون | 1876 |
معرفى اجمالى
«اسباب حدوث الحروف»، رساله‌اى است كه ابن سينا آن را به زبان عربى تأليف نموده است. او علت و انگيزه اين تأليف را پاسخ به درخواست شخصى به نام استاد ابو منصور محمد بن على بن عمر الخيام بيان نموده است كه با توجه به نام عمر خيام نيشابورى و اختلاف دوران حيات وى با بو على سينا، معلوم مى‌شود اين شخص، عمر خيام ديگرى است كه تشابه اسمى با خيام نيشابورى، شاعر بلندآوازه، ايرانى دارد.
ساختار
كتاب، داراى شش فصل است.
گزارش محتوا
شيخ الرئيس، ابتدا به چگونگى توليد حروف پرداخته، سپس فصلى را به آناتومى اندام‌هاى صوتى اختصاص داده است. واژگانى كه ابن سينا در اين علم به كار برده، در ديگر آثار او ديده نمى‌شود و ممكن است برگردانى از اصطلاحات هنديان باشد، بنا بر اين چنين به نظر مى‌رسد كه ابو على سينا، از روش هنديان در بحث حروف آگاهى داشته است.
وى، رساله حاضر را در شش فصل، دسته‌بندى كرده است كه عبارتند از: فصل اول، در سبب حدوث صوت. فصل دوم، در سبب حدوث حروف. فصل سوم، در تشريح حنجره و زبان. فصل چهارم، در اسباب جزئيه حرف حرف حروف عربى. فصل پنجم، در حروف شبيه به حروف عربى. فصل ششم، در شنيده شدن حروفى كه از حركات غير نطقيه استماع مى‌شوند.
در فصل اول، چگونگى ايجاد صدا را توضيح مى‌دهد كه تموج هوا، از علل آن مى‌باشد و خود تموج هوا، داراى دو علت قرع و قلع مى‌باشد. در فصل دوم، سبب حدوث حروف بررسى گرديده است كه در واقع حروف، به منزله هيئتى هستند براى صوت كه بر آن عارض مى‌گردند تا صوتى از صوت ديگر تمييز داده شود.
حروف، بعضى به لحاظ اصوات، مفرد و بعضى مركبند. حروف مفرده، عبارتند از: الباء، التاء، الجيم، الدال، الضاء، الطاء، القاف، الكاف، اللام، الميم و النون و ما بقى آنها حروف مركب مى‌باشند.
در فصل سوم، اعضاى دخيل در اداى حروف كه عبارتند از حنجره و زبان، مورد بررسى واقع گرديده‌اند. ابن سينا، مى‌گويد: حنجره، از سه غضروف تركيب شده است كه با تنگ يا گشاد شدن حنجره، حروف مختلفى از آن ايجاد مى‌گردند. زبان نيز به وسيله هشت عضله، حركت مى‌كند كه با حركت آن نيز كلمات و حروف مختلفى از دهن خارج مى‌شوند.
فصل چهارم، اسباب جزئيه تك تك حروف عربى را بررسى مى‌كند كه اگر همزه؛ مثلاً بخواهد از دهن انسان خارج شود، چه عضلات و تحركاتى در حنجره و زبان بايد انجام گردد و هوا چه مسيرى را با حالت خاصى طى كند تا يك چنين حرفى حاصل گردد.
حروفى كه در زبان عربى نيستند، مثل حرف«چ» كه در فارسى هست ولى در عربى نيست، لكن شباهت‌هايى به حروف عربى دارند، در فصل پنجم اين رساله، تشريح گرديده‌اند.
در آخرين و ششمين فصل رساله، حروفى كه بدون استفاده از حركات نطقيه، حاصل مى‌شوند، مورد بررسى قرار گرفته‌اند. در اين فصل، شيخ الرئيس، چگونگى به وجود آمدن حروفى مانند عين، حاء، خاء، هاء، قاف، غين، كاف، جيم و شين را توضيح مى‌دهد كه با اخراج هوا از راه بينى به گونه‌اى خاص، اين حروف حادث مى‌گردند. مؤلف، بعد از اتمام اين فصل، مى‌گويد: اميدوارم همين مقدار مرا مقرب ساحت استاد بزرگوارم گردانيده باشد و با حمد الهى رساله را به پايان مى‌برد.
وضعيت كتاب
رساله، در انتها، داراى يك فهرست مطالب مى‌باشد.
پیوندها
مطالعه کتاب اسباب حدوث الحروف در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور