مقتل الحسين(ع)

مقتل الحسين(ع)، یا مقتل مقرم، اثر سید عبدالرزاق مقرّم (1391-1316ق) کتابی است درباره وقایع عاشورا که از خروج امام حسین(ع) از مدینه آغاز می‌شود و تـا حـوادث پس از عـاشورا ادامه‌ می‌یابد.

مقتل الحسين‌عليه‌السلام
پدیدآوران	مقرم، عبدالرزاق(نويسنده)
عنوان‌های دیگر	مقتل مقرم
ناشر	مؤسسة الخرسان للمطبوعات
مکان نشر	لبنان - بيروت
سال نشر	2007م , 1426ق
چاپ	1
موضوع	1.حسين بن علي(ع)، امام سوم، 4 - 61ق. 2.واقعه کربلا، 61ق.
زبان	عربي
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏41‎‏/‎‏5‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏7‎‏م‎‏7
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

ساختار

مقرم در این مقتل چهار بخشی، ابتدا مقدمه‌ای درباره نهضت امام حسین(ع) ارائه می‌دهد و سپس به نقل داستان کربلا و حرکت امام(ع) از مدینه به سمت مکه، سپس کوفه و شهادت ایشان و اسارت اهل‌بیت گرامی آن حضرت می‌پردازد و در آخر نیز به حوادث پس از شهادت امام پرداخته است. بنابراین کتاب به‌صورت سیر تاریخی از واقعه کربلا مرتب شده است.

در ابتدای کتاب زندگی مؤلف به قلم سید محمدحسین مقرم آمده است.

گزارش محتوا

از جمله مباحث بخش اول که تنها بخش تحلیلی کتاب است می‌توان به این موارد اشاره کرد: لعن بر یزید، علم امام حسین(ع) به شهادت خود و عدم منافات آن با آیه تهلکه، پیروز شدن آن حضرت، بقای شریعت به وجود او، گریه بر او و سجده بر تربت وی، علت آنکه حضرت، زنان و فرزندانش را همراه خود به کربلا برد.

در بخش دوم به حوادثی از جمله مرگ معاویه و بیعت‌خواهی یزید از امام حسین(ع)، خروج آن حضرت از مدینه و اقامت در مکه، اعزام مسلم به کوفه و قیام وی، خروج آن حضرت از مکه و حرکت به‌سوی کوفه و منازل و حوادث بین راه تا رسیدن به کربلا و حوادث روزهای اقامت در کربلا و نیز شب عاشورا، پرداخته شده است.

بخش سوم به حوادث روز عاشورا و مبارزه و نبرد اصحاب امام حسین(ع) و بنی هاشم و در نهایت مبارزه و شهادت حضرت و غارت لباس امام(ع) اختصاص داده شده است.

بخش چهارم، به حوادث پس از شهادت امام اختصاص دارد؛ از جمله برخی از حوادث خارق‌العاده، غارت خیمه‌گاه، اسب تاختن بر بدن مطهر امام، فرستادن سرهای شهدا به کوفه، حرکت اسرا به‌سوی کوفه، خطبه‌های اهل‌بیت در کوفه، دفن پیکر امام، اسرا در دار‌الاماره کوفه تا رفتن اهل‌بیت به شام و حوادث بین راه، حوادث شام و دربار یزید تا بازگشت اهل‌بیت از شام و حضور آنان در اربعین شهادت حضرت در کربلا و سرانجام بازگشت آنان به مدینه

در میان مقاتلی که پیرامون ماجرای کربلا نوشته شده کمتر مقتلی را می‌توان یافت که با نگاه نقادانه یک فقیه نوشته شده باشد. همین نکته این کتاب را تمایز بخشیده است. هرچند نوشتن در غیر وادی فقه و اصول در نجف قرن چهاردهم چندان معمول نبود، اما همین فضا باعث شد مرحوم مقرم مقتلی بنویسد که در جای جایش قضایا را از نگاهی فقهی تحلیل کند؛ از مسئله خروج امام(ع) با وجود علم به شهادت و تعارض ظاهری آن با حرمت القای نفس در هلاک و چرایی استحباب تباکی تا تعرض به مسائلی حاشیه‌ای مانند جواز شنیدن صدای زن نامحرم

یکی از مهم‌ترین نکات در این مقتل، بخش نخست آن است؛ مرحوم مقرم به عادت دیگر مقتل‌نویسان، دو بخش از کتاب خود را به حوادث کربلا و مقدمات پیش از آن و حوادث پس از واقعه شهادت اختصاص داده، اما در بخش نخستین کتاب به‌تفصیل به بیان مطالبی پرداخته که هرچند در قالب رسمی ماجرای کربلا و سنت مقتل‌نویسی جا نمی‌گیرند، اما با وجود اهمیتشان، در دیگر کتاب‌ها کمتر مورد توجه قرار گرفته‌ بودند؛ مسائلی تاریخی، کلامی و معرفتی: نگاه اهل سنت به یزید و ماجرای کربلا، خاستگاه و آثار قیام سیدالشهدا، فضیلت زیارت، گریه و تربت کربلا و مسائلی از این دست. مؤلف در این بخش و نیز انتهای کتاب اشعاری نیز در رثای امام حسین(ع) نقل کرده تا ازاین‌رو اثر خود را فراتر از مقتلی ساده، به‌مثابه فرهنگ فشرده‌ای در باب واقعه کربلا درآورد

در دو بخش روایی کتاب، داستان از جانشینی یزید و خروج امام(ع) از مدینه شروع و به ورود اسرا به مدینه پایان می‌پذیرد. مؤلف در تمام این روایت، روند داستانی را حفظ کرده و در پاورقی‌های بسیاری که بر کتاب نوشته به منابع گسترده مورد رجوع خود اشاره کرده و بسیاری از نقل‌ها را در همان پاورقی‌ها به نقد کشیده است. البته نقد برخی گفته‌ها را به‌خاطر اهمیتشان در متن آورده و به‌طور مثال در حوادث پس از عاشورا، در فصلی به بررسی داستان مربوط به نوحه‌خوانی‌های حضرت ام‌البنین(س) در مدینه پرداخته و حیات ایشان در هنگام واقعه کربلا را بر اساس شواهد تاریخی زیر سؤال برده است

بدون شک کثرت و اعتبار منابعی که مورد رجوع مؤلف بوده به اعتبار روایت نهایی وی از واقعه کربلا کمک بسیاری می‌کند؛ خاصه اینکه تمام موارد رجوع به منابع را به‌تفصیل در پاورقی‌ها آورده است؛ بااین‌حال در پاره‌ای موارد می‌توان گفت در ارزش‌گذاری منابع چندان دقیق عمل نکرده و گاه روایتی معتبرتر را وانهاده است

مؤلف در این کتاب به بسیاری از مقولات بی‌اساس اشاره می‌کند و با تطبیق و تفحص، آنها را ابطال می‌کند؛ درحالی‌که زمان‌های طولانی است که این مطالب دهان به دهان نقل می‌شوند. همچنین این کتاب در پاورقی‌های خود دربردارنده یک سری بحث‌های فقهی و لغوی و ادبی است و تحقیقات متعددی راجع به الفاظ رایج بر زبان راویان ارائه می‌کند و خواننده از مصادری که مؤلف در تحقیقات و مباحث خود از آنها استفاده کرده مستفیض می‌شود. در روایت کربلا شخصیت‌های متعددی اعم از زن و مرد و بچه وجود دارند که گاهی اوقات اسامی و مسمیات با یکدیگر مشتبه می‌شوند، مؤلف همه پرده‌ها را کنار زده‌اند. آیا می‌دانی که منظور از ام‌کلثوم همان زینب کبری بانوی قریش است؟ و آیا گمان می‌بری که ام‌البنین در زمان وقوع حادثه کربلا در قید حیات نبوده‌اند

وضعیت کتاب

پاورقی‌ها به مستندسازی محتویات کتاب اختصاص یافته است. فهرست محتویات در پایان کتاب آمده است.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن کتاب.
2. عزیزاللهی کرمانی، محمدمهدی (مترجم)، روز واقعه یا مقتل مقرم، نوید اسلام، قم، چاپ اول، 1381ش.
3. پیشوایی، مهدی، تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهداء(ع)، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، قم، چاپ پانزدهم، 1395ش.
4. پایگاه اینترنتی رحیق، بخش کتاب‌شناسی به آدرس:

http://www.rahigh.ir/?p=408