الفهرست و بذيله نضد الإيضاح
الفهرست و بذيله نضد الإيضاح، مشتمل بر دو كتاب «الفهرست» تأليف شيخ طوسى و «نضد الإيضاح» تأليف محمد فرزند ملا محسن فيض كاشانى، معروف به علم الهدى است. كتابشناسى الفهرست در برنامه موجود است كه كاربر مى تواند به آن مراجعه كند و در اين نوشتار تنها به نضد الإيضاح مىپردازيم كه تأليف آن در سال 1073ق به اتمام رسيده است ...[۱]
| الفهرست | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | طوسی، محمد بن حسن (نويسنده)
فیض کاشانی، محمد بن شاه‌مرتضی (نويسنده) اسپرينگر، الويس (مصحح) مولوي عبدالحق (مصحح) مولوي غلام قادر مصحح حلی، حسن بن یوسف (نويسنده) |
| عنوان‌های دیگر | نضد الايضاح
ايضاح الاشتباه في اسماء الرواه کتاب نضد الايضاح |
| ناشر | [بي نا] |
| سال نشر | [بي تا] |
| موضوع | 1.حديث - علم الرجال
2.محدثان شيعه - فهرستها 3.نويسندگان شيعه - فهرستها |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 115 /ط9ف9 |
ساختار
كتاب، مشتمل بر يك مقدمه و متن كتاب الفهرست در صدر صفحات و نضد الإيضاح در ذيل آن است. متن كتاب نضد الإيضاح در دو بخش، مشتمل بر اسامى به ترتيب حروف الفبا و كنيه هاست.
گزارش محتوا
نضد الإيضاح مرتب شده «إيضاح الاشتباه» علامه حلى (جمال الدين حسن بن يوسف بن على بن مطهر ) است كه در آن نام راويان حديث فقط به ترتيب الفبايى حرف آغازين نام آنها آمده است كه جستجو را براى محققين دشوار مى كند. در اين اثر، علم الهدى حروف بعدى را نيز مرتب كرده؛ مثلاً عمار (كه البته در نسخه كتاب به اشتباه «عمرا» ذكر شده) بر عمران و عمر مقدمه شده است ...[۲]نويسنده‘ مطالبى را بر كتاب ايضاح افزوده كه با «أقول» به آنها اشاره كرده است. وى گاه به اختلاف نظر علامه در دو كتاب «خلاصة الأقوال في معرفة الرجال» و «إيضاح الاشتباه» او اشاره كرده است ...[۳]
همچنين درباره سليمان بن داود منقرى به اختلاف ديدگاه علامه در دو كتاب - كه در يكى او را ضعيف و در ديگرى ثقه - دانسته اشاره كرده است ...[۴]
آدم بن حسين نخاس، اولين راوى است كه به آن اشاره شده است. شيخ طوسى در الفهرست، نام اين راوى را ذكر نكرده است، ولى علامه و نجاشى نام او را در كتابهايشان آوردهاند ...[۵] يونس بن يعقوب بن قيس بجلى، آخرين راوى است كه در بخش اسامى به نام او اشاره شده است. شيخ طوسى در الفهرست تنها خبر داده كه او يك كتاب دارد. نويسنده از كوفى و فطحى بودن او و برادرش به نقل از شيخ صدوق خبر داده است. همچنين چنين نوشته كه شيخ طوسى در چند اثرش وى را ثقه و عادل دانسته است ...[۶]
نويسنده بخش كنيهها را همانگونه كه شيخ طوسى در صدر كتاب عمل كرده، بلافاصله پس از اسامى با نام ابوبكر جعابى آغاز كرده است. اين شخصيت همان محمد بن سالم است كه شيخ طوسى در صدر كتاب و علم الهدى در ذيل صفحه 309 تحت عنوان محمد بن عمر بن سالم به نام او اشاره كرده است؛ لذا نويسنده به همان جا ارجاع داده است ...[۷]
در بخش كنيه هاى كتاب نضد الإيضاح نام كمتر از سى راوى، اما در الفهرست شيخ طوسى نام قريب به نود راوى ذكر شده است ...[۸]
وضعيت كتاب
كتاب به چاپ سنگى بدون فهرست و پاورقى چاپ شده است.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.