أسماء الأدوية
اسماء الادويه تألیف حكيم محمد اعظم خان چشتى ملقب به ناظم جهان، فرهنگ‌نامه‌اى طبى پيرامون شناخت اسامى ادويه مستعمل در مداواى بيمارى‌ها در طب سنتى است. مؤلف براى آشنايى دانشجويان طب سنتى هندى‌زبان با اسامى فارسى و عربى و يونانى ادويه دست به تحرير اين اثر زده است.
| نام کتاب | أسماء الأدویة |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | کتاب أسماء الأدویة |
| پدیدآورندگان | ناظم جهان، محمد اعظم (نويسنده)
اصفهانی، محمدمهدی (مقدمه نويس) |
| زبان | فارسی |
| کد کنگره | RM 36 /ن2الف5 |
| موضوع | دارو شناسی - واژه شناسی
داروها - واژه نامه‌ها - متون قدیمی تا قرن 14 |
| ناشر | دانشگاه علوم پزشكی ايران، موسسه مطالعات تاريخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE12511AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
ساختار
چنان كه مؤلف در مقدمه بيان كرده اين اثر بر اساس ترتيب حروف الفبا تدوين يافته است، يعنى از حرف الف شروع شده و با حرف ياء پايان مى‌پذيرد. مؤلف در هر حرف علاوه بر نظر داشتن به حرف اول به حرف دوم نيز توجه دارد، يعنى علاوه بر رعايت ترتيب حروف در اول كلمه، در حرف دوم هر كلمه نيز ترتيب حروف رعايت مى‌شود. البته در بسيارى از موارد حرف سوم و حرف‌هاى بعدى هم مورد توجه قرار مى‌گيرد ولى لزوماً اين‌گونه نيست.
مؤلف در اين اثر ابتدا نام مشهور ادويه مفرده را مى‌نويسد و در ادامه نام معادل در زبان‌هاى ديگر را بيان مى‌كند. از آنجا كه اين اثر براى دانش‌پژوهان هندى زبان به رشته تحرير درآمده است، مؤلف متعهد است كه هميشه معادل هندى مفردات را ذكر كند، ولى علاوه بر اين، معادل فارسى، عربى، تركى، سريانى، يونانى، رومى، قبطى، مصرى، شامى، عبرانى، سندى و گاه گويش‌هاى مختلف و لغات محلى يك كلمه از شهرهايى مانند: شيراز، اصفهان، بخارا، گرگان، تنكابن، طبرستان ...[۱]را بيان مى‌كند.
گزارش محتوا
کتاب اسماء الادويه اثرى در نوع خود بسيار مفيد است. مؤلف در نگارش اين اثر - همانند شيوه و سبك او در نگارش آثار ديگرش - از منابع و اقوال پزشكان بسيارى استفاده مى‌كند كه از آن جمله‌اند: غافقى ...[۲]، بغدادى ...[۳]، حكيم على گيلانى شارح قانون ...[۴]، حكيم عبدالحميد ...[۵]، حكيم علوى خان ...[۶]، حكيم مير محمد مؤمن ...[۷]، ابن بيطار ...[۸]، امين الدوله ...[۹]، مؤلف اختيارات بديعى ...[۱۰]، ابوعلى سينا ...[۱۱]، عقيلى خراسانى ...[۱۲]، داود انطاكى ...[۱۳]، حكيم غلام امام ...[۱۴]و يوسفى ...[۱۵]
هر چند از آنجا كه مؤلف قصد دارد نوشته‌اش دراز دامن و مطول شود تا مراجعه به آن سخت نباشد، در بيشتر موارد نقل قول‌ها را بدون ذكر قائلين آنها متذكر مى‌شود ...[۱۶]
البته اين اثر براى كسانى كه آشنايى با زبان و گويش هندى ندارند چندان قابل استفاده نيست، ولى در كل مى‌توان آن را فرهنگ‌نامه‌اى جامع و سودمند براى پژوهشگران طب سنتى و نيز فرهنگ‌نامه‌نويسان دانست.
وضعيت کتاب
کتاب به همت حكيم سيد ظل الرحمن استاد دانشكده طب اجمل خان وابسته به دانشگاه اسلامى عليگر هند بازخوانى، تصحيح و همراه فهرست اعلام منتشر شده است.افست اين نسخه را مؤسسه مطالعات تاريخ پزشكى، طب اسلامى و مكمل دانشگاه علوم پزشكى ايران با ديباچه‌اى كوتاه پيرامون زندگى و آثار حكيم محمد اعظم خان منتشر كرده است. نسخه موجود کتاب به لحاظ حذف مقدمه اردويى کتاب و زوائد آن از صفحه 29 آغاز مى‌شود لذا متن کتاب افتادگى ندارد.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب