ناشی اکبر، عبدالله بن محمد
| نام | ناشی اکبر، عبدالله بن محمد |
|---|---|
| نام های دیگر | |
| نام پدر | |
| متولد | |
| محل تولد | |
| رحلت | 293 هـ.ق |
| اساتید | |
| برخی آثار | |
| کد مولف | AUTHORCODE1869AUTHORCODE |
معرفى اجمالى مولف
عبدالله بن محمد معروف به «ابن شرشير»، مكنّى به ابوالعباس و ملقب به انبارى و مشهور به ناشى اكبر است. لقب ناشى به علت ورود زود هنگام وى در نقد آراء متكلمان بزرگ، به وى داده شده است و لقب اكبر بدين جهت است كه با ابوالحسين على بن عبدالله بن وصيف، متوفاى سال 365 هجرى كه به «الناشىء الأصغر» اشتهار داشته، اشتباه نشود.
از سال تولد ناشى اكبر اطلاع دقيقى در دست نيست و از آنجا كه زادگاه او شهر انبار عراق بوده، به انبارى ملقّب گرديده است. وى سال‌هاى متمادى در بغداد مى‌زيست و در گفته‌ها و نوشته‌هاى خود همواره به نقض سخنان شعرا و منطقيون همت داشت. ذهبى او را از بزرگان علم كلام و چهره‌هاى برجسته شعر و سران علم منطق شمرده و در قواعد زبان عربى و علم عروض توانمند دانسته است. به گفته او، ناشى اكبر ايراداتى بر قواعد خليل بن احمد در نحو وارد ساخت و در قالب مثال‌هاى ديگرى بيان كرد. تاريخنگاران، از تبحر وى در علم كلام نيز مطالبى بيان كرده‌اند.
گذشته از تعمق وى در قواعد علم كلام و تسلط وى بر قوانين علم منطق و آداب مناظره، مورخان از ذهن متبلور و درك سريع وى سخن گفته و او را فردى حاضر جواب دانسته‌اند.
قاضى عبدالجبار معتزلى، ضمن اشاره به كتاب وى در زمينه فرق و مذاهب كه ظاهرا مرادش همين كتاب أصول النحل است، به مناظرات فراوان وى اشاره مى‌كند.
ويلفرد مادلونگ، اسلام‌شناس معاصر آلمانى، هر چند در انتساب كتاب مسائل الإمامة به ناشى اكبر ترديد دارد، انحراف گزارش‌هاى آمده در اين كتاب را از ديگر منابع كلامى قرون نخستين كمتر دانسته و تصريح مى‌كند كه «گزارش كهن كتاب مسائل الإمامة منسوب به ناشى كه با گزارش‌هاى بعدى سخت متفاوت است، ارزشى ويژه دارد».
از ديگر ويژگى‌هاى برجسته مؤلف، توانايى او در سرودن اشعار طولانى است كه با قافيه‌هاى دشوار و همراه با رعايت قوانين شعرى و اوزان عروضى بوده است.
ابن كثير دمشقى، با اشاره به توانايى وى در واژگون ساختن اشعار شاعران، به قصيده زيباى وى، در خصوص نژاد پيامبر اكرم(ص) اشاره كرده، خاطرنشان مى‌سازد كه اين قصيده را در كتاب سيره رسول خدا (ص) آورده است.
خطيب بغدادى اشاره دارد كه ناشى اكبر همواره به مخالفت با هر موضوعى برمى‌خاست كه شاعران از آن سخن گفته بودند.
زركلى درباره نقاط ضعف وى مى‌نويسد: «او همت خود را همواره در مخالفت با علماى منطق، شاعران و عروضيان مصروف مى‌داشت و سعى مى‌كرد با سخنان خود مبانى گفته‌هاى آنان را ابطال كند، ازاين‌رو در بغداد از چشم افتاد و به ناچار به مصر پناهنده شد.»
بنابر نقل خطيب بغدادى، ناشى اكبر سرانجام در سال 293 ق در مصر از دنيا رفت و در همان جا مدفون گشت.
مذهب ناشى اكبر
درباره گرايش مذهبى ناشى اكبر سخنان متفاوتى بيان شده است؛ ولى چنين به نظر مى‌رسد كه به رغم موضع‌گيرى‌هاى شيعى نويسنده در جاى‌جاى كتاب مسائل الإمامة، نتوان دليلى بر امامى بودن وى اقامه كرد، چنان‌كه سيد محسن امين تصريح دارد كه: «الناشى الأكبر... و لا دليل على تشيّعه» از طرفى ديگر بسيارى از علماى رجال اهل سنت نام وى را در شمار عالمان و نويسندگان مذهب خويش آورده‌اند.
قاضى عبدالجبار معتزلى، وى را از طبقه هشتم معتزله دانسته و با ستايش از مناظرات و مباحثات فراوان وى با مخالفان، به كتاب او در موضوع مقالات (- علم ملل و نحل) اشاره دارد كه احتمالا همين كتاب أصول النحل است.
همچنين ابن مرتضى نام وى را در طبقه هشتم معتزليان برشمرده و به بيان شرح حال وى مى‌پردازد.
ابن كثير دمشقى نيز در كتاب خود هنگام شمارش شخصيت‌هاى متوفا در سال 293 هجرى وقتى به نام ناشى اكبر مى‌رسد، از او با عنوان ابوالعباس معتزلى ياد مى‌كند و پيش از آنكه به نقل شرح حال او از كتاب وفيات الأعيان بپردازد، قصيده نيكوى او را درباره نياكان پيامبر اكرم(ص) مى‌ستايد.