هداية المحدثين إلی طريقة المحمدين
| نام کتاب | هدایه المحدثین الی طریقه المحمدین: المعروف بـ مشترکات الکاظمی |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | مرعشی، محمود (اهتمام)
مقدس کاظمی، محمدامین بن محمدعلی (نويسنده) رجایی، مهدی (محقق) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | BP 114/8 /ک2ﻫ4 |
| موضوع | حدیث - علم الرجال
محدثان شیعه |
| ناشر | کتابخانه عمومی حضرت آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی (ره) |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1405 هـ.ق |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE10022AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
هداية المحدثين إلى طريقة المحمدين: المعروف بمشتركات الكاظمي، تأليف محمدامين بن محمدعلى كاظمى از اعلام قرن يازدهم و از شاگردان فخرالدين طريحى (م 1085)، به زبان عربى است. كتاب توسط سيد مهدى رجايى تحقيق و به اهتمام سيد محمود مرعشى منتشر شده است.
كتاب، با هدف شناسايى راويان مشترك تأليف شده. مؤلف، در اين موضوع نهايت سعى خود را به كار گرفته تا زمينه شناخت راويان مشترك را فراهم آورد.
اين كتاب يكى از بهترين كتاب‌هايى است كه در باب مشتركات تأليف شده است [۱]
در مقدمه، مؤلف انگيزه و روش خود را در كتاب شرح مى‌دهد. او علت نگارش كتاب را وجود غلطهايى در باب دوازدهم كتاب جامع المقال استادش طريحى بيان مى‌كند. و ازاين‌رو ابتدا به تصحيح اشتباهات جامع المقال و بيان عبارات آن بر اساس نسخه‌هاى آن كتاب مى‌پردازد و پس از مدت زمانى تصميم به تأليف كتابى مستقل با حذف اغلاط جامع المقال و افزودن مطالب ديگر مى‌گيرد.
ساختار
اين كتاب به ترتيب حروف الفبا است و همچنين در خصوص هر راوى، به افرادى كه از راوى مشترك روايت مى‌كنند و افرادى كه راوى مشترك از آنها روايت مى‌كند، اشاره مى‌كند؛ لذا، از اين طريق، راه‌هاى روشنى بر روى طالبان علم گشوده است.
كتاب از يك تمهيد كه توسط محقق نگاشته شده به‌همراه يك مقدمه و سه بخش سامان يافته است.
در مجموع بيش از 500 عنوان در اين كتاب از مشتركات و شيوه شناخت آنان وجود دارد [۲]
گزارش محتوا
در تمهيديه محقق، زندگى مؤلف، توضيحاتى درباره كتاب و مصادر تحقيق بيان شده است.
مؤلف در مقدمه خويش به انگيزه و روش خود در كتاب اشاره مى‌كند و مى‌نويسد:
در اين كتاب، اشتباهات مسلم باب دوازدهم جامع المقال طريحى را متعرض شده‌ام و از آنجايى كه مبناى طريحى در ذكر راويانى كه به‌واسطه آنها به تمييز مشتركات پرداخته تنها مراجعه به كتب رجالى بوده است، من با مراجعه به كتب [اربعه] حديثى، راوى و مروى‌عنه‌هاى زيادى را بدان افزوده‌ام [۳]
و نيز به كتاب «منتقى الجمان في معرفة الأحاديث الصحاح و الحسان» تأليف حسن بن زين‌الدين صاحب معالم مراجعه كرده‌ام و از اين طريق راوى را به‌واسطه روات فراوانى از همنامانش تمييز داده‌ام و مشخص كرده‌ام. افزون بر اين، اشتباهات صاحبان كتب اربعه در اسناد، در زيادى و نقصان سند، تغيير اسامى، تبديل «واو» به «عن» و بالعكس كه در شناخت طبقه راوى مهم بوده را گوشزد كرده‌ام [۴]
بعد از مقدمه، كتاب در سه بخش به تمييز مشتركات مى‌پردازد:
بخش اول: كسانى كه تنها در اسم مشترك هستند. تعداد 206 نفر در اين بخش ذكر شده و شيوه تمييز آنان از همنامان بيان شده است.
بخش دوم: كسانى كه در اسم خودشان و پدرشان مشترك هستند. تعداد 248 عنوان از اين نوع با مميزات هريك از اشخاص در اين بخش آمده است.
بخش سوم: كسانى كه در كنيه و نسبت و لقب با يكديگر اشتراك دارند. تعداد 47 عنوان مشترك در نسب و سه نفر مشترك در لقب با مميزات آنان در اين بخش ذكر شده است.
از آنجا كه اين كتاب به شرح اسامى مشترك اختصاص دارد، لذا به كتاب مشتركات كاظمى نيز شهرت يافته است.
نويسنده، در بخش اول كتاب اولين بابى را كه مطرح مى‌كند باب «آدم» است. او در اين‌باره مى‌نويسد:
كسانى كه نامشان آدم است مشترك بين گروهى به شرح ذيل هستند:
- آدم بن اسحاق، كه ثقه مى‌باشد و راه شناخت او چنين است كه احمد بى ابى‌عبدالله برقى و محمد بن عبدالجبار از او روايت نقل مى‌كنند.
- آدم بن حسين نحاس كوفى كه او نيز ثقه مى‌باشد و اسماعيل بن مهران از او روايت نقل مى‌كند.
- آدم بن متوكل، كه او نيز ثقه مى‌باشد و عبيس و احمد بن زيد خزاعى از او روايت نقل مى‌كنند.
- آدم بن يونس، كه ثقه مى‌باشد و در طبقه شيخ ابوجعفر قرار دارد [۵]
مؤلف در صورت عدم تمييز اسامى و كنيه‌ها و القاب مشترك بين ثقه و غير ثقه حكم به توقف مى‌كند.
وضعيت كتاب
محقق از دو نسخه قديمى موجود در كتابخانه علامه مامقانى و آيت‌الله نجفى با رموز «م» و «ن» براى تحقيق كتاب و انتشار آن استفاده كرده است. علاوه بر آن از مطالب موجود و مرتبط در جامع الرواة اردبيلى كه با علامت اختصارى «ج» در پاورقى‌ها رمزگذارى شده است نيز استفاده كرده است [۶]
در ابتداى كتاب چند تصوير از نسخ قديمى ارائه شده است [۷]
پاورقى‌هاى كتاب بيشتر به امر ارجاع‌نويسى اختصاص يافته است و بعضى از آنها به اختلاف نسخ و توضيحاتى مفيد درباره متن كتاب اشاره دارد.
فهارس كتاب در پايان آن آمده است.
پانويس
منابع مقاله
1. مقدمه و متن كتاب.
2. رحمان ستايش، محمدكاظم، «آشنايى با كتب رجالى شيعه»، تهران، انتشارات سازمان مطالعه و تدوين كتب علوم انسانى دانشگاه‌ها (سمت)، مركز تحقيق و توسعه علوم انسانى، چاپ اول، 1385ش.