زهراوی، خلف بن عباس
| نام | زهراوی، خلف بن عباس |
|---|---|
| نام های دیگر | قرطبی، خلف بن عباس |
| نام پدر | |
| متولد | |
| محل تولد | |
| رحلت | 404 هـ.ق |
| اساتید | |
| برخی آثار | |
| کد مؤلف | AUTHORCODE12043AUTHORCODE |
معرفى اجمالى
«ابوالقاسم خلف بن عباس زهراوى قرطبى» از پزشكان نامدار قرن چهارم هجرى، در سال 325ق (936م) در الزهراء از روستاهاى اطراف قرطبه ديده به جهان گشود.
وى درابتدا به تحصيل علوم دينى پرداخت و نزد پدرش بسيارى از علوم دين و فقه را فراگرفت. بعد از چند سال به قرطبه كه در آن روزگار از مهم‌ترين مراكز علمى در سرزمين‌هاى اسلامى بود مهاجرت نمود. زهراوى در اين شهر پس از آشنايى با يكى از اطباى ساكن قرطبه و به تشويق او به تحصيل علوم پزشكى پرداخت و به سرعت مراحل ترقى در اين زمينه را طى كرد به گونه‌اى كه مهارت او در دانش پزشكى بسيارى از پزشكان را به شگفتى وا مى‌داشت.
روزگارى كه زهراوى درآن مى‌زيست روزگارى بود كه تمدن اسلامى در اوج نشاط علمى به سر مى‌برد. نگاهى به تاريخ به ما نشانى مى‌دهد كه هم‌عصر با زهراوى پزشكان و جراحانى همانند هارون بن موسى اشبونى، خالد بن يزيد بن رومان، حامد بن سمجون و سليمان بن جلجل مى‌زيسته‌اند. با اين حال زهراوى سرآمد همه پزشكان عصر خود شد و به خصوص در تشريح و جراحى او را مى‌توان از شاخص‌ترين افراد دانست و شايد بتوان او را پايه‌گذار علم جراحى در تاريخ پزشكى دانست. اهميت آنچه زهراوى در شاخه جراحى انجام داده هنگامى بيشتر براى ما جلوه‌گر مى‌شود كه بدانيم در روزگار زهراوى اروپائيان نه تنها با علم جراحى آشنايى و سروكار نداشتند، بلكه كليسا جراحى را كارى حرام اعلام نموده بود.
شهرت روز افزون زهراوى تا آنجا پيشرفت كه بسيارى از بيماران از نقاط دوردست حتى كشورهاى اروپايى براى معالجه به پيش او مى‌رفتند.
ابن اصيبعه او را چنين ستوده است: كان طبيباً فاضلاً خبيراً بالادوية المفردة و المركبة، جيد العلاج و له تصانيف مشهورة فى صناعة الطب. (عيون الابناء فى طبقات الاطباء، ص501).
چيرگى زهراوى در جراحت باعث شد كه پزشكان هم روزگار او، وى را به پدر جراحى ملقب ساختند.
اشتهار او به جراحى امرى است كه حتى امروزه نيز بسيارى از اروپائيان به آن اعتراف كرده‌اند. جرج سارتون در كتاب المدخل الى تاريخ العلوم وى را يكى از سه نفرى مى‌داند كه همانند چراغ‌هايى، اروپا در علوم پزشكى از آنها روشنى گرفت. (الجراحه، ص48).
بسيارى از شگفتى‌هاى جراحى‌هاى او امروزه در كتب نقل شده است از جمله:
1. به كار بردن نخ‌هاى ابريشمى به عنوان نخ بخيه.
2. بخيه كردن جراحى‌ها از درون به گونه‌اى كه آثارى از بخيه قابل ديدن نباشد.
3. به كار بردن و ساختن بسيارى از لوازم جراحى براى اولين بار.
نقل شده كه وى قبل از انجام عمل جراحى، ابزار و آلات جراحى را با صفراء ضدعفونى مى‌كرد و اين امرى است كه پزشكى جديد نيز آن را تأييد مى‌كند. توصيه او نيز به جراحان اين بود كه هنگامى به عمل جراحى بپردازيد كه دغدغه‌اى روحى و روانى نداشته باشيد.
زهراوى علاوه بر مهارت در پزشكى و جراحى انسانى نيكوكار نيز بود. در احوال او نقل كرده‌اند كه وى نيمى از روز را به رايگان به درمان بيماران نيازمند مى‌پرداخت.
وى پس از سال‌ها كوشش علمى سرانجام در سال404ق (1013م) در قرطبه ديده از جهان فروبست. البته بغدادى سال وفات او را 427ق گزارش كرده است. (هدية العارفين، ج1، ص348).
تأليفات
از اين پزشك عالى مقام دو اثر در تاريخ گزارش شده است:
1. كتاب اعمار العقاقير المفردة و المركبة.
2. التصريف لمن عجز عن التأليف.