المحتضر

المحتضَر اثر شيخ عزالدين ابومحمد حسن بن سليمان بن محمد حلى از اعلام قرن هشتم است كه با تحقيق سيد على اشرف منتشر شده است.

المحتضر
پدیدآوران	اشرف، علی (محقق) حلی، حسن بن سلیمان (نويسنده)
ناشر	المکتبة الحيدرية
مکان نشر	ايران - قم
سال نشر	1382ش , 1424ق
شابک	‎964-6390-51-X
موضوع	1.ائمه اثناعشر - فضايل - احاديث 2.بيماران مشرف به مرگ - احاديث 3.شيعه - عقايد 4.مرگ - احاديث 5.مرگ آسان
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏141‎‏/‎‏5‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏4‎‏ح‎‏3

نام كامل كتاب «المحتضر في إثبات حضور النبي و الأئمة(ع) عند المحتضر» است؛ لذا موضوع كتاب، بررسى و تشريح رواياتى پيرامون حضور امام معصوم(ع) در هنگام مرگ و احتضار، بر بالين ميت مى‌باشد .

ساختار

كتاب با مقدمه محقق آغاز و مطالب در عناوين مختلف و متعددى تنظيم شده است.

نويسنده روايات را از منابع شيعه نقل كرده و در برخى به نام منبع و نويسنده آن اشاره كرده و گاه نيز روايات را بدون ذكر منبع آورده كه محقق در پاورقى به آن اشاره كرده است.

گزارش محتوا

در مقدمه محقق مطالبى پيرامون حبّ به اهل بيت(ع) عنوان و سپس زندگى‌نامه مختصرى از نويسنده، شامل اطلاعتى از زمان و مكان تولد، مشايخ، شاگردان و تأليفات وى ارائه گرديده است. در ادامه، توضيحاتى پيرامون كتاب داده شده است .

نويسنده در ابتداى مطالب كتاب به گفتار شيخ مفيد در كتاب «المقالات» اشاره نموده كه در آن رؤيت رسول الله(ص) و اميرالمؤمنين(ع) توسط محتضر در هنگام وفات از جمله اخبار متواتر نزد اماميه دانسته شده و سپس، به توضيح و تشريح شعرى از اميرالمؤمنين(ع) خطاب به حارث همدانى پرداخته شده كه در آن، آنحضرت به حضور خود بر بالين هر محتضرى، اعم از مؤمن و منافق، اشاره نموده است كه ايشان را به اسم و كنيه خواهد شناخت .

شيخ مفيد معتقد است كه منظور از اين مطلب و رؤيت محتضر، علم به ثمره ولايت و دوستى اهل بيت(ع) و ديدن اثر دشمنى، عداوت و تقصير و كوتاهى در حق ايشان مى‌باشد اما به نظر نويسنده، اين رؤيت، يك رؤيت واقعى و ديدن خود ائمه(ع) مى‌باشد .

نويسنده در اين زمينه، قول عبدالله حسن بن سليمان بن محمد و نظريه تأويل اين روايت را، بررسى نموده است و سپس به پاسخ به اين پرسش پرداخته كه آيا شروط رؤيت در اين عالم بعد از مرگ هم جريان دارد يا نه؟ .

نويسنده در ادامه، روايات دال بر امكان رؤيت ائمه(ع) در زمان حيات و پس از ممات را مورد بحث قرار داده و مسأله حضور ايشان در لحظه موت افراد زياد در آن واحد در اطراف دنيا را بررسى نموده است .

ديگر مطالب و عناوينى كه در كتاب، مورد بحث و بررسى قرار گرفته است، عبارتند از: اجماع بر ثبوت رجعت به دنيا پس از مرگ؛ اكل و شرب و متنعم بودن مؤمن پس از مرگ؛ روايات دال بر ديده شدن اجسام حقيقى ائمه(ع)؛ اينكه اموات چه كافر و چه مؤمن، اهل و عيال خويش در دنيا را مى‌بينند؛ معراج پيامبر(ص) با بدن شريف خود؛ اثبات فضايل نبى(ص) براى وصى ايشان(ع)؛ ديده شدن ملائكه به وسيله محتضر؛ فضايل آنحضرت در معراج و فضايل ايشان و شيعيانشان در قيامت.

وضعيت كتاب

فهرست مطالب، آيات و احاديث مذكور در متن در انتهاى كتاب آمده است.

پاورقى‌ها بيشتر به ذكر منابع اختصاص يافته است. محقق اختلاف الفاظ روايات با نسخه منبع موجود را با لفظ «في المصدر» تذكر داده و خود در مقدمه اشاره كرده كه ممكن است كه نسخه نزد مؤلف صحيح‌تر و دقيق‌تر بوده باشد .

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب.