مجموعة رسائل العلامة الطباطبائي
| نام کتاب | مجموعة رسائل العلامة الطباطبائی |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | ربیعی، صباح (محقق)
طباطبایی، محمدحسین (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | BP - p* |
| موضوع | |
| ناشر | باقيات |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1428 هـ.ق |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE13955AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
«مجموعة رسائل العلامة الطباطبائي»، اثرى است مشتمل بر چندين رساله به زبان عربى از علامه سيد محمدحسين طباطبائى در موضوعات مختلف همچون توحيد، افعال خدا، اسماء خدا، واسطه‌هاى موجود بين خدا و جهان، برهان، مغالطه، تركيب، تحليل و...
اين مجموعه، توسط شيخ صباح ربيعى تحقيق شده است.
ساختار
اين مجموعه كه در آغاز آن سخنى از ناشر و مقدمه‌اى از محقق درج شده، مشتمل بر يازده رساله به شرح زير است:
1. رساله توحيد، شامل پنج فصل و يك مقاله الحاقى مشتمل بر سه فصل؛
2. رساله اسماء، شامل شش فصل؛
3. رساله افعال، شامل ده فصل؛
4. رساله وسائط، شامل سه فصل؛
5. رساله برهان، شامل يك مقدمه و چهار مقاله‌ى به ترتيب پنج، شش، سه و چهار فصلى؛
6. رساله مغالطه، شامل دو مقاله‌ى هفت و شش فصلى؛
7. رساله تركيب، داراى ده فصل؛
8. رساله تحليل، داراى شش فصل؛
9. رساله اعتبارات داراى دو مقاله شانزده و هشت فصلى؛
10. رساله منامات و نبوات، شامل شانزده فصل؛
11. رساله قوه و فعل داراى ده فصل.
مرحوم علامه در پايان هريك از رساله‌ها تاريخ اتمام آن را ذكر كرده است. وى با تبحر كامل در علوم عقلى و نقلى، مطالب مطروحه را ابتدا مستدلّ و مبرهن ساخته و سپس با آيات و روايات فراوانى به تأييد آنها پرداخته و بدين وسيله هماهنگى كاملى را ميان عقل و وحى به نمايش درآورده است.
گزارش محتوا
در مقدمه محقق، نخست گزارشى اجمالى از محتواى رساله‌هاى اين مجموعه صورت گرفته، سپس از كارهايى كه محقق در باره رساله‌هاى مزبور انجام داده، سخن به ميان آمده است.
1. رساله توحيد: اين رساله، در باره وحدت حقّه وجود و توحيد اطلاقى ذات اقدس اله سخن مى‌گويد و به اثبات مى‌رساند كه آن ذات پاك از هرگونه تعيّن اسمى و وصفى و تقيّد مفهومى، منزّه و مبرّا بوده، مقيّد به هيچ قيدى نيست، حتى اطلاق و آن‌گاه با استشهاد به آيات و روايات متعددى به تأييد اين سخن مى‌پردازد.
مؤلف گران‌قدر در مقاله‌اى كه به اين رساله، ملحق نموده، ثابت كرده است كه اسلام در امر توحيد، پيشتاز بوده و گوى سبقت را از همگان ربوده است، چراكه توحيد اسلام كه همان توحيد اطلاقى است، آخرين درجه توحيد و اوج آن مى‌باشد. وى از مراتب توحيد ذاتى و صفاتى و افعالى سخن گفته است.
2. رساله اسماء: در اين رساله، از اسماء و صفات خدا با تقسيمات معروف آن از قبيل صفات ذات و صفات فعل و همچنين صفات ثبوتيه و صفات سلبيه، ميزان در تفسير اسماء خدا، نسبت بين صفات خالق و صفات مخلوق، متفرع بودن برخى از اسماء الهى بر برخى ديگر، تحقيق در مسئله توقيفى بودن اسماء الهى و معناى اسم اعظم سخن رفته است.
3. رساله افعال: در اين رساله از افعال الهى و متفرعات آن، مانند مسئله قضاء و قدر، بداء، سعادت و شقاوت، جبر و تفويض، هدايت و ضلالت، مشيت و اراده، تمحيص واستدراج و امورى ديگر از اين قبيل بحث مى‌شود.
4. رساله وسائط: در اين رساله سخن در باره موجوداتى است كه واسطه فيض هستند ميان حق تعالى و عالم ماده. اين رساله با اثبات عوالم چهارگانه هستى (عالم لاهوت، عالم جبروت، عالم ملكوت و عالم ناسوت)، آغاز مى‌گردد و با بحث پيرامون حجاب‌ها، قلم، لوح، عرش، كرسى، آسمان‌ها و زمين، فرشتگان و شياطين ادامه مى‌يابد.
5. رساله برهان: در اين رساله امور مربوط به فن برهان (يكى از صناعات پنج‌گانه‌اى كه در علم منطق از آن ياد مى‌شود)، همچون تعريف برهان، اقسام برهان، معناى حد، مناسبت حد و برهان، چگونگى اكتساب حد با برهان، چگونگى حصول علم و يقين و تولد آن بررسى شده است.
6. رساله مغالطه: در اين رساله از قياس صحيح و غير صحيح سخن به ميان مى‌آيد و موارد خطا، منشأ غلط در حكم، رابطه بين حق و باطل، كيفيت غلط، اسباب و اقسام غلط و... روشن مى‌شود.
7. رساله تركيب: در اين رساله از ثبوت و اقسام آن (حقيقى و اعتبارى)، منشأ و معناى اعتبار و پاره‌اى از احكام و لوازم آن، حد و رسم نداشتن امر اعتبارى، ضابطه كلى حق بودن يا اعتبارى بودن يك قضيه، علم به كنه اشياء، تركيب قول شارح (معرف) و... بحث شده است.
8. رساله تحليل: در اين رساله از تحليل كه عبارت است از جداسازى اجزاى معرف و حجت، فرق بين تحليل و تركيب، قواعد كلى‌اى كه قانون تحليل بر آنها مبتنى است، منشأ غلطى كه در قضيه واقع مى‌شود، تحليل معرف و تحليل حجت سخن گفته مى‌شود.
9. رساله اعتبارات: در اين رساله مفصلا بحث مى‌شود كه امور حقيقى چگونه امور اعتبارى را در پى مى‌آورند، همچنين امور حقيقى چگونه بر اعتباريات و آراء وهمى بار مى‌شوند و براى تبيين اين دو مطلب، مباحث متنوعى همچون حقيقت اعتبار و جهت نياز به آن، كيفيت پيدايش اعتبار و منشأ آن، اصول اعتبارياتى كه به اجتماع بازمى‌گردد، لوازم اعتبارات و... امتياز حيوان از ساير انواع با حركت ارادى، اراده و اختيار، ارادى بودن هر فعلى كه از انسان صادر مى‌شود و... مطرح مى‌شود.
10. رساله منامات و نبوات: در اين رساله پاره‌اى از مباحث مربوط به امور عامه از قبيل خير و شر، سعادت و شقاوت و پاره‌اى از مباحث مربوط به ملكات و افعال انسانى و شرح احوال مردمان و تقسيم آنان به اهل سعادت و اهل شقاوت و اهل عامه (توده‌اى از مردمان كه در فهم و نظر ناتوانند)، همچنين مباحثى پيرامون رؤيا و ضابطه رؤياى صادقه و... مطرح شده است.
11. رساله قوه و فعل: در اين رساله پاره‌اى از مباحث، همچون انقسام وجود به مابالقوه و مابالفعل، انقسام آن به سيال و ثابت، حركت و اقسام آن، كَوْن و فساد، معناى زمان و سرعت و بطء و... بررسى شده است.
وضعيت كتاب
فهرست مصادر و محتويات كتاب در پايان آن قيد شده است.
پاورقى‌ها به ذكر منابع و توضيح برخى از واژه‌ها اختصاص يافته است.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.