مالک بن انس
«مالك بن انس»، در سال 93 يا 95ق، در مدينه به دنيا آمد و جز براى حج، سفر نكرد و در همان جا (مدينه) در سال 179ق درگذشت.
| نام | مالک بن انس |
|---|---|
| نام های دیگر | امام مالک |
| نام پدر | |
| متولد | |
| محل تولد | |
| رحلت | 179 هـ.ق |
| اساتید | |
| برخی آثار | |
| کد مولف | AUTHORCODE11733AUTHORCODE |
بيشتر تحصيلات مالك، نزد ابن هرمز بود كه در قرآن و سنن تبحر داشت و در سال 117ق، درگذشت. مالك به مدت سيزده سال از وى فقه آموخت. نام «ابن هرمز» عبدالرحمن است كه از موالى هاشميين بود و از ابوسعيد خدرى و ابوهريره حديث نقل كرده است و جمعى مثل ابوالزناد و زهرى از او روايت كرده‌اند.
پس از مرگ ابن هرمز، مالك به ربيعة بن عبدالرحمن معروف به «ربيعة الرأى» روى آورد و فقه اهل رأى را نزد وى آموخت.
مالك از محدثان زيادى، مانند نافع مولاى عمر و زهرى و يحيى بن سعيد انصارى و ابوالزناد، عبدالله بن ذكوان، فقه و حديث آموخت. از او نقل شده كه مى‌گفت: «لقد أدركت سبعين ممن يقولون: قال رسول‌الله».
مالك بسيار به محضر حضرت صادق(ع) مشرف مى‌شد. از او نقل شده كه مى‌گفت: آن جناب را جز در سه حالت نديدم: يا به نماز اشتغال داشت و يا به قرائت قرآن و يا در حال روزه بود و مى‌گفت: وقتى كه در محضرش سخن از رسول خدا (ص) مى‌رفت، رنگ مباركش كبود و زرد مى‌شد.
مالك پس از توشه گرفتن از علم دانشمندان زمانش شروع به تدريس كرد و در آغاز، در مسجد درس مى‌گفت و چون به بيمارى سلس البول مبتلا شد، به منزل منتقل گرديد و تا آخر عمر از تدريس بازنايستاد.
او بسيار باوقار و باهيبت بود؛ بلندبالا با صورتى سفيد و مايل به سرخى و سرى بزرگ و اصلع. زمانى كه نفس زكيه (محمد بن عبدالله بن حسن بن الحسن(ع) كه در سال 144ق قيام كرد و در سال 145ق شهيد شد) خروج كرد و مردم درباره همراهى با وى بااينكه با حكومت بنى عباس بيعت كرده بودند، فتوا خواستند، مالك فتواى مشهور خود را صادر كرد: «ليس لمستكره يمين»؛ «سوگند مكره، از نظر شرع معتبر نيست»؛ كه در آن تلويحا بيعت خلفا را واجب العمل نمى‌دانست؛ ازاين‌رو والى مدينه جعفر بن سليمان عموى منصور، مالك را تازيانه زد كه در اثر كشانيدن وى بر زمين، دستش از كتف آسيب ديد. مالك به درخواست منصور كتاب «موطأ» را در حديث تدوين نمود كه در آن آراى فقهاى صحابه نيز آمده است.
شاگردان
مالك از آن جهت كه عمرى دراز كرد و چون در مدينه مى‌زيست كه جايگاه نزول وحى و تشريع احكام و مقر اصحاب و مزار حاجيان بود، جمع كثيرى از وى علم آموختند. علاوه بر اينكه وى سرآمد فقهاى حجاز؛ يعنى مركز فقه روايى بود.
مشهورترين شاگرانش عبارتند از:
1. ليث بن سعد، فقيه مصرى (94-175) كه نخست از اصحاب مالك و بر مذهب او بود و بعدا خود مذهب خاصى اختيار نمود، ولى با مالك مكاتبه داشت؛
2. شافعى؛
3. عبدالله بن وهب كه مردى ثقه بود و بيست سال ملازم مالك بود؛
4. قعنبى، عبدالله بن مسلمة بن قعنب حارثى كه اصول و فقه مالك و موطأ را از وى روايت كرد و مردى صالح و ثقه بود و در سال 221ق درگذشت؛
5. معن بن عيسى القزاز كه از اجله اصحاب مالك بود و از وى كتب و مصنفاتش را روايت نموده است؛
6. داود بن ابى‌ذنبر و پسرش سعيد كه هر دو از مالك روايت كرده‌اند؛
7. عبدالرحمن بن قاسم كه مردى جواد و زاهد بود و جايزه سلطان را نمى‌پذيرفت. وى مسائل مالك را براى سايرين نقل كرده است و وفاتش در سال 191ق، رخ داد؛
8. اشهب بن عبدالعزيز قيسى كه مانند ابن قاسم، راوى مذهب مالك است و شاگرد وى و ابن قاسم بوده است. وى در سال 204ق وفات يافت. عبدالرحمن بن قاسم و اشهب، پس از عثمان بن حكم، مذهب مالك را در مصر انتشار داده كه تا ورود شافعى به مصر، همان مذهب اكثر مردم آن ديار بود؛
9. يحيى بن يحيى ليثى اندلسى كه نزد مالك و ابن قاسم و ابن وهب فقه آموخت و فقه مالك در اندلس توسط وى انتشار يافت. وفاتش در سال 234ق است؛
10. اسد بن فرات كه در تونس به تعليم پرداخت و سپس به حضور مالك به مدينه رفت و پس از سماع موطأ به عراق سفر كرد و نزد ابويوسف و شيبانى، فقه ابوحنيفه را فراگرفت و سبب انتشار مذهب مالك در آفريقا گرديد؛
11. ابن ماجشون، عبدالملك بن عبدالعزيز مصرى، وى در سال 212 يا 213 يا 214 وفات يافت [۱].
پانويس
- ↑ ر.ك: مدير شانه‌چى، كاظم، ص189-194
منابع مقاله
مدير شانه‌چى، كاظم، «تاريخ فقه مذاهب اسلامى»، مؤسسه بوستان كتاب، چاپ اول، 1389.
وابسته‌ها
المدونه الکبری / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
الموطّاء / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
الموطا / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
الموطأ / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
الموطأ / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
موطأ الإمام مالک / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده