ریاحی، محمدامین
«محمدامين رياحى»، اديب، مورخ و شخصيت فرهنگى معاصر ايرانى، صاحب آثار پژوهشى در زمينه فرهنگ ايرانى و ادب پارسى، در يازدهم خرداد 1302ش، در «خوى»، در يكى از خاندان‌هاى قديمى اين شهر متولد شد. دوره‌هاى تحصيلات ابتدايى و دبيرستان را در خوى گذراند. پس از آغاز جنگ جهانى دوم و اشغال آذربايجان توسط نيروهاى خارجى، در سال 1321، براى ادامه تحصيل به تهران رفت و دوره دانشسراى مقدماتى را گذراند، سپس به ادامه تحصيل در دانشسراى عالى و دانشكده ادبيات دانشگاه تهران پرداخت.
| نام | ریاحی، محمد امین |
|---|---|
| نام های دیگر | |
| نام پدر | |
| متولد | 1302 هـ.ش |
| محل تولد | |
| رحلت | 1388 هـ.ش یا 1430 هـ.ق |
| اساتید | |
| برخی آثار | |
| کد مؤلف | AUTHORCODE976AUTHORCODE |
طى دوره تحصيل در دانشكده ادبيات، از درس‌هاى نسل اول اساتيد برجسته اين دانشگاه، از جمله بديع الزمان فروزانفر، عباس اقبال آشتيانى، ملك‌الشعراى بهار، احمد بهمنيار، عبدالعظيم قريب و ابراهيم پورداود بهره گرفت. پس از آنكه در سال 1327، دوره ليسانس زبان و ادبيات فارسى را به پايان رساند، تحصيل در دوره دكترى را آغاز كرد.
در سال 1337، پس از دفاع از رساله دكترى خود با موضوع «تحقيق و تصحيح مرصاد العباد نجم الدين رازى»، به راهنمايى فروزانفر، درجه دكترى در زبان و ادبيات فارسى گرفت. به نوشته محمدعلى اسلامى ندوشن، وى، «يكى از آخرين كسان از نسل ادباى معتبر بود... كه طى شصت سال در صحنه فرهنگ ايران حضور داشت و هرچه نوشت دقيق و قابل اعتماد بود.».
محمدامين رياحى، از سال 1327 كه آغاز كار او در فرهنگ بود، دبير و رئيس دبيرستان‌هايى در قم، گرگان، قزوين و تهران، رئيس دانشسراى گرگان (از 1330) و استاد دانشگاه تهران (تا 1357) بوده است. او از 1335، به مدت پنج سال عضو هيئت‌مؤلفان لغت‌نامه دهخدا بود. از سال 1327، عضو هيئت‌مديره جامعه ليسانسيه‌هاى دانشسراى عالى بود.
در ابتداى سال 1340، عهده‌دار مديركلى وزارت فرهنگ شد و در مدت سه سال در پرتو تجربه‌هايى كه طى سال‌هاى تدريس دبيرستانى از وضعيت نابسامان كتاب‌هاى درسى داشت، طرح سامان‌دهى و يكنواخت‌سازى كتاب‌هاى درسى دبيرستانى را بنياد نهاد. هدف اين طرح، خارج ساختن كتاب‌هاى درسى از ميدان رقابت ناسالم ناشران و مؤلفان، قرار دادن كار تأليف و چاپ كتاب‌هاى درسى دبيرستانى در اختيار وزارت فرهنگ و تهيه كتاب‌هاى درسى دبيرستانى با كيفيت مناسب بود. طرح كتاب‌هاى درسى با وجود مخالفت‌ها و دخالت‌هاى گسترده ناشران و مؤلفان ذى‌نفع در تهيه و چاپ كتاب‌هاى درسى، طى چند مرحله به اجرا درآمد و نهايتا در سال 1342 با تأسيس سازمان كتاب‌هاى درسى وابسته به وزارت فرهنگ (بعداً وزارت آموزش و پرورش) براى تأليف كتاب‌هاى درسى جديد، موجبات ارتقاى كيفيت آموزش دبيرستانى را فراهم آورد.
دكتر محمدامين رياحى، طى سال‌هاى بعد عهده‌دار چندين سمت فرهنگى از جمله رايزنى فرهنگى ايران در كشور تركيه و تدريس در دانشگاه آنكارا (از 1342)، دبيركلى هيئت امناى كتابخانه‌هاى عمومى كشور (از 1350)، نيابت رياست فرهنگستان ادب و هنر ايران، رياست دانشكده هنرهاى دراماتيك، رياست بنياد شاهنامه فردوسى (از 1354)، مشاور وزير فرهنگ و هنر و وزارت آموزش و پرورش (1357) بود.
آثار
از مشهورترين تأليفات محمدامين رياحى مى‌توان به «سرچشمه‌هاى فردوسى‌شناسى»، «گلگشت در شعر و انديشه حافظ»، «تاريخ خوى» و «زبان و ادب فارسى در قلمرو عثمانى» اشاره كرد كه از نظر اصالت و دقت نظرهاى ابرازشده، مورد توجه ادب‌شناسان قرار داشته است.
آثار ديگر وى، عبارتند از: «ديوان رشيد ياسمى (گردآورى)»؛ «جهان‌نامه، تأليف محمد بن نجيب بكران (تصحيح)»؛ «داستانى به نام كتاب درسى»؛ «تاريخچه كتاب‌هاى درسى در ايران و گزارش اصلاح آن (تأليف)»؛ «مفتاح المعاملات، تأليف محمد بن ايوب طبرى (تصحيح)»؛ «مرصاد العباد، تأليف نجم الدين رازى (تصحيح)»؛ «رتبة الحيات، تأليف خواجه يوسف همدانى (تصحيح)»؛ «رسالة الطيور، تأليف نجم الدين رازى (تصحيح)»؛ «عالم‌آراى نادرى، تأليف محمدكاظم مروى (تصحيح)»؛ «كسايى مروزى، زندگى، انديشه و شعر او (تأليف)»؛ «گلگشت در شعر و انديشه حافظ (تأليف)»؛ «چهل گفتار در ادب و تاريخ و فرهنگ ايران (مجموعه مقالات)» و...
آثار دكتر محمدامين رياحى، در حوزه شناسايى و تصحيح متون كهن فارسى و كوشش‌هاى او در اين زمينه، همچون «مرصاد العباد»، «نزهة المجالس» و... علاوه بر آنكه راهگشاى پژوهندگان متون فارسى از نظر روش تحقيق و تصحيح بوده، با توجه به يافته‌هاى تحقيقى ارائه‌شده در مقدمه‌ها و تعليقات، همواره مورد استفاده و استناد پژوهشگران در حوزه‌هاى ادب و تاريخ و فرهنگ ايران قرار داشته است.
دكتر محمدامين رياحى، در 25 ارديبهشت 1388، در 86 سالگى در تهران درگذشت.
وابسته‌ها
گلگشت در شعر و اندیشه حافظ / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
رتبه الحیات / نوع اثر: کتاب / نقش: محقق
مرصاد العباد / نوع اثر: کتاب / نقش: محقق