شرح الرسائل
| نام کتاب | شرح الرسائل |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | انصاری، مرتضی بن محمدامین (نويسنده)
اعتمادی، مصطفی (شارح) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | BP 159 /الف8 ف4022 1387 |
| موضوع | اصول فقه شیعه
انصاری، مرتضی بن محمد امین، 1214 - 1281ق. فرائد الاصول - نقد و تفسیر |
| ناشر | شفق |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1387 هـ.ش یا 1429 هـ.ق |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE12029AUTOMATIONCODE |
معرّفى اجمالى
«شرح الرسائل» اثر شيخ مصطفى اعتمادى از جمله شروح خوب كتاب رسائل است.شارح با چندين دوره تدريس رسائل و تسلّط كامل بر مسائل محورى و كليدى آن سرانجام اين شرح را در سه جلد به پايان برد.
ساختار
مولّف ساختار كتاب رسائل را حفظ كرده است و اگرچه به شروح مختلف مراجعه كرده و از نظريّات و انتقادات آنها بهره جسته است ولى حتى المقدور سعى وى در ايجازگويى بوده است.
گزارش محتوا
جلد اول:
اين جلد از ابتداى حصر اصول عمليه شروع شده و تا حجيّت خبر واحد ادامه دارد. شارح بيان مى‌كند كه شيخ چهار اصل استصحاب، برائت، احتياط، و تخيير را از ميان ساير اصول برگزيد و علّت آن برترى و تمايزى است كه اين چهار اصل در ميان اصول از آن برخوردارند. اصولى كه در اجتهاد احكام به كار مى‌آيند بسيارند امّا از جهت كاربرد و نقشى كه در اجتهاد دارند متفاوتند. بعضى مانند «اصالة الطهارة» تنها به يك باب از فقه اختصاص دارد و پاره ديگر مانند «اصالة الصح» گرچه بابهاى بيشترى را فرا مى‌گيرند ولى باز به شبهات موضوعى محدود مى‌باشند. در اين ميان، تنها اصولى كه در سراسر بابهاى فقه و همه موارد شبهه، اعمّ از شبهه موضوعيه يا حكميه، همواره فقيهان به آنها تمسّك مى‌جويند همين چهار اصل است.
شارح در تبيين نظريه شيخ در رابطه با اينكه طريقيت قطع ذاتى و حجيّت آن از لوازم ذات آن است تصريح مى‌كند كه اين كاشفيّت و طريقيت عين ذات قطع مى‌باشد لذا اين صفت نه اثباتاً و نه نفياً قابل جعل شارع نيست.
مولّف اشاره مى‌كند كه تجرّى فقط قبح فاعلى دارد يعنى كاشف از سوء سريرت و خبث باطنى متجرى است. ايشان در بحث ظن نيز به چهار فرق ميان تصويب اشعرى و معتزلى مى‌پردازد.
يكى از ابتكارات شيخ مصلحت سلوكيه است كه شارح در تبيين آن مى‌فرمايد كه بر اساس نظريه شيخ، همين كه مكلّف بر طبق اماره معتبر شرعى عمل كرده است، اين سلوك مكلّف در عمل بر اساس اماره و متابعت از چيزى كه شارع آن را معتبر كرده است داراى مصلحتى است كه موجب جبران آن مصلحت فوت شده مى‌گردد بدون اينكه تغييرى در واقع امر ايجاد شود.
شارح در بحث اجماع معتقد است كه بهترين آراء در اين باره رأى علامه محقق شوشترى است و شيخ نيز پيرو رأى ايشان است و اساساً شيخ در بحث اجماع يك نظر ابتكارى ندارد بلكه نظر محقق شوشترى را خيلى خوب تقرير كرده است.
جلد دوّم:
اين جلد شامل برائت، تخيير و احتياط است. شارح بيان مى‌كند كه شيخ ابتدا رابطه دليل و اصل را ورود و سپس به اين صورت تفصيل قائل مى‌شوند كه دليل علمى وارد بر اصل و دليل ظنى مخصّص مفاد ادله اعتبار اصول است و در نهايت تفصيل ديگرى را مطرح مى‌كند به اين ترتيب كه دليل علمى وارد و دليل ظنّى حاكم بر اصول است.
جلد سوّم:
اختصاص به مباحث استصحاب و تعادل و تراجيح دارد. شارح مسائل محورى و كليدى اين بخش از كتاب را شرح كرده و در تبيين مبانى ابتكارى شيخ انصارى با مراجعه به شروح و تعاليق مختلف درصدد ايضاح مطالب كتاب برآمده‌اند.
وضعيت كتاب
فهرست مطالب هر يك از مجلدات كتاب در انتهاى همان جلد آمده است.
منابع
مقدمه و متن كتاب