القبس الحاوی لغرر ضوء السخاوی
القبس الحاوی لغرر ضوء السخاوی، تألیف زین الدین عمر بن احمد شمّاع حلبی (936-880ق) خلاصه کتاب «الضوء اللامع لأهل القرن التاسع» محمد بن عبدالرحمن سخاوی (متوفی 902ق) در شرح حال اعلام قرن نهم هجری است. کتاب با تحقیق حسن اسماعیل مروه و خلدون حسن مروه و مقدمه محمود ارناووط منتشر شده است.
| نام کتاب | |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | [[]] (نويسنده)
[[]] ( ) |
| زبان | |
| کد کنگره | |
| موضوع | |
| ناشر | |
| مکان نشر | |
| سال نشر | |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE11489AUTOMATIONCODE |
کتاب الضوء اللامع سخاوی جامع شرح حال بزرگان، دان-شمندان، قضات، عارفان، ادبا و شعرا، راویان حدیث و پادشاهان و امرا و کارگزاران آنها و وزیرانی است که در کشورهای مصر و شام و حجاز سکونت داشته‌اند یا اهل سرزمین‌های یمن و روم یا هندوستان و [ایران] بوده‌اند و دیگر خصوصیت بارز این کتاب، معرفی بسیاری از دانشمندان و فضلای اهل ذمه است، که از پیروان ادیان مختلف بوده‌اند[۱].
همان گونه که از نام کتاب «الضوء اللامع لأهل القرن التاسع» پیداست، این اثر به شخصیت‌های قرن نهم هجری اختصاص دارد. القبس نیز خلاصه کتاب مفصل السخاوی به بهترین وجه ممکن است؛ بدون اینکه اندکی در ذکر محاسن اصل کتاب کوتاهی شده باشد. لکن حکمت خداوند بر این قرار گرفت که شماع را بدون اینکه عملش را تمام کند به جوار رحمتش منتقل نماید؛ لذا کتاب ناتمام ماند که با وجود اصل کتاب و روشن بودن شیوه شماع در اختصار کتاب از قیمت اثر او نمی کاهد[۲].
محقق کتاب در مقدمه اش ویژگی‌هایی را برای این اثر برشمرده است:
- سخاوی ترجمه بسیاری از معاصرینش را ذکر کرده که تاریخ وفاتشان پس از وفات وی واقع شده است؛ لذا شماع ترجمه آنها را استدراک و سال وفاتشان را ثبت کرده است.
- شماع بسیاری از اخبار مهم را با استفاده از کتب اساتید و معاصرینش، چون ابن قاضی شهبه و جلال سیوطی استدراک کرده است.
- وی بر ذکر اساتید یا معاصرینی که بدون واسطه و با واسطه از آنها استفاده کرده حریص است؛ مثلاً می‌گوید: این استاد من از اهل طبقه اول است که بدون واسطه از او استفاده کرده ام، مانند سخاوی و سیوطی. این استاد من با واسطه از اهل طبقه دوم است، مانند ابن حجر عسقلانی و این استاد من با واسطه از اهل طبقه سوم است، مانند ابراهیم بن عمر برهان اتکاوی.
- به نظر می‌رسد که شماع از نسخه دیگری غیر از آنچه که نسخه موجود «الضوء اللامع» از روی آن چاپ شده، استفاده کرده است؛ به عنوان مثال ترجمه‌های 228 و 233 از نسخه مطبوع افتاده است و در ترجمه 234 مطلبی اضافه آمده است[۳].
محمود ارناووط پس از اینکه در سال 1414ق به نسخه خطی از کتاب دست می‌یابد، از حسن اسماعیل مروه درخواست می‌کند که تحقیق آن را به عهده بگیرد و آنچه را که مؤلف ناقص گذاشته تکمیل نماید. وی این درخواست را می‌پذیرد و فرزند خویش خلدون حسن مروه را نیز در این کار شریک می‌کند و کتاب را با عرضه بر اصل آن (الضوء اللامع) به انتها می‌رسانند. ذکر ضبط نصوص، تصحیح اشتباهات، شرح غرائب، معرفی اعلام و شهرها و مکان‌ها، اثبات تفاوت‌های کتاب با اصل آن، ذکر دیگر مصادری که ترجمه اعلام در آنها آمده، استخراج احادیث وارده در متن و ذکر فهارس علمی از جمله کارهای محققین، در این اثر بوده است[۴].
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- مالکی، هیبت الله، معرفی کتاب: سخاوی و کتاب «الضوء اللامع لأهل القرن التاسع»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، آذر 1378، شماره 26، به آدرس اینترنتی:
http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/219762