الآداب الشرعیة و المنح المرعیة
| نام کتاب | الآداب الشرعیة و المنح المرعیة |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | دمشقی، ابومعاذ ایمن بن عارف (حاشيه نويس)
ابن مفلح، محمد بن مفلح (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | BP 179/5 /الف2آ4 |
| موضوع | فقه حنبلی - قرن 8ق. |
| ناشر | دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1424 هـ.ق یا 2003 م |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE16102AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
«الآداب الشرعية و المنح المرعية» اثر شمس الدين محمد بن مفلح مقدسى حنبلى (متوفى 763ق)، مجموعه‌اى از آداب و سنن اسلامى مستند به آيات و روايات است كه به زبان عربى و در قرن هشتم هجرى نوشته شده است. اين نسخه از كتاب توسط ابومعاذ ايمن بن عارف دمشقى مورد تحقيق و تصحيح قرار گرفته است.
ساختار
كتاب با مقدمه مصحح آغاز و مطالب در سه جلد و حدود 130 فصل، تنظيم شده است. در ترتيب و تنظيم فصول، نظم خاصى رعايت نشده است. همچنين حجم مطالب فصول نيز از نظم خاصى پيروى نمى‌كنند؛ به‌گونه‌اى كه برخى از فصول در چند صفحه آمده و برخى نيز، بيش از چند سطر را به خود اختصاص نداده است.
گزارش محتوا
محقق اثر در مقدمه‌اش پس از ارائه تعريف لغوى و اصطلاحى ادب، مراتب سه‌گانه ادب با خالق، پيامبر(ص) و مردم را تبيين كرده است. سپس اقوام چند تن از علما را اهل سنت را در رابطه با ادب متذكر مى‌شود. سپس شرح حال وى را مورد بررسى قرار مى‌دهد (مقدمه محقق، ص3-8).
نگارش آداب و سنن پيش از اين اثر نيز سابقه داشته كه نويسنده در ابتداى كتاب به نام تعدادى از نويسندگان در اين موضوع اشاره كرده است: ابى‌داود سجستانى صاحب السنن، ابوبكر خلاّل، ابى‌بكر عبدالعزيز، قاضى ابى‌يعلى، ابن عقيل و ابن جوزى (متن كتاب، ص9).
وى در فصل اول كتاب بيان مراتب خوف، صبر و رضا پرداخته و به سخنان برخى از بزرگان، از جمله شيخ تقى‌الدين در «تحفة العراقية»، عبدالرحمن بن عوف و ابوالفرج بن جوزى در اين زمينه، اشاره كرده است (همان، ص10).
در فصل دوم، سخنان بزرگان در مورد بهتان، غيبت، سخن‌چينى و نفاق آمده است. در روايتى كه در اين فصل ذكر شده، خداوند به عيسى(ع) فرمود: سخن مردم در مورد خودت، تو را اندوهگين نسازد، زيرا اگر دروغ باشد، براى تو حسنه‌اى است كه انجامش نداده‌اى و اگر راست باشد، كفاره گناهت مى‌باشد (همان، ص15).
در فصل سوم، مكر، خدعه، تمسخر و استهزاء در آيات و روايات بررسى شده است. نويسنده در حرمت اين امور، به آياتى از قرآن كريم، از جمله آيه 11 سوره حجرات و آيه اول سوره همزه اشاره و رواياتى در ذم اين امور آورده است. از جمله روايتى مرفوعه از ترمذى بدين مضمون كه «ملعون است كسى كه مؤمنى را آزرده و با او مكر كند» (همان، ص18).
در ديگر فصول جلد اول نيز مباحثى چون توبه و حقيقت آن، آداب امر به معروف و نهى از منكر و مراتب آن، نيكى به والدين، صله رحم و مانند آن مطرح شده است.
در جلد دوم نيز پس از طرح مباحثى چون آداب كتابت، معاشرت و مانند آن در دو فصل كلى به دو موضوع «قرآن و مصحف» و «طب و معالجه» پرداخته شده است.
در جلد سوم كتاب نيز آداب خوردن و نوشيدن و خواص خوراكى‌ها، آداب مسجد، آداب پوشيدنى‌ها و مستحبات و مكروهات فراوانى مورد مطالعه قرار گرفته است.
وضعيت كتاب
فهرست مطالب هر جلد در انتهاى آن آمده است.
محقق اثر در پاورقى، روايات و مطالب نويسنده را مستند كرده است؛ در مواردى هم كه نتوانسته منبعى بيابد متذكر شده است (ر.ك: ص173، پاورقى اول).
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.
پیوندها