عسکری، سید مرتضی

استاد علامه سيد مرتضى عسكرى در هشتم جمادى الثانى سال 1332 ق در شهر سامراء متولد شد و سپس در حوزۀ علميّۀ همان شهر به تحصيل پرداخت.سپس در محرم سال 1350ق به شهر مقدس قم هجرت كرد.

عسکری، مرتضی

نام	عسکری، مرتضی
نام های دیگر	ع‍س‍ک‍ری‌ س‍اوج‍ی‌، م‍رت‍ض‍ی م‍رت‍ض‍ی‌ ال‍ع‍س‍ک‍ری عسکری، سید مرتضی
نام پدر	سید محمد حسینى معروف به شیخ الاسلام
متولد	1293 هـ.ش
محل تولد	سامرا
رحلت	1386 هـ.ش یا 1428 هـ.ق
اساتید	امام خمینی، میرزا خلیل کمره ای، شیخ مهدی شهید
برخی آثار	عقاید اسلام در قرآن کریم، معالم المدرستین، نقش ائمه در احیای دین
کد مولف	AUTHORCODE31AUTHORCODE

اساتید

در شهر قم دروس سطح اصول و فقه را نزد آیت‌الله مرعشى نجفى رحمه الله و آیت‌الله حاج شيخ محمد حسين شريعتمدارى ساوجى تلمذ كرد.از ديگر اساتيدى كه ايشان در آن دوره به استفاده از محضرشان توفيق يافت، عبارتند از:مرحوم حضرت آیت‌الله امام خمينى ره در كلام و عقايد،حاج ميرزا خليل كمره‌اى در علم تفسير،آیت‌الله حاج شيخ مهدى شهيد(پايين شهرى)در علم اخلاق و تهذيب نفس.

گام گذارى در راه اصلاح اجتماعى

علامه عسكرى در دوران زندگى حوزوى خود در قم،بر اين واقعيت واقف شد كه دروس موجود حوزوى براى جوابگويى كامل به مشكلات و سؤالات و خواسته‌هاى روز افزون اجتماعى نياز به تحولات جدى دارد.بنا بر اين به همراه تنى چند از طلاب همفكر خويش، از جمله مرحوم آیت‌الله سيد محمود طالقانى به بررسى و تجديد نظر در برنامه‌هاى درسى حوزه پرداخت و كوشيد با دوستان خود،در كنار درس‌هاى رسمى حوزه به تحصيل معلوماتى بپردازد كه بتوان با اتكاى به آن براى ايفاى مسئوليت‌هاى خطير در آينده قيام كنند.

در بين درس‌هاى پيشنهادى در اين برنامۀ تازه،دروس تفسير و حديث شناسى و بررسى تطبيقى عقايد اسلامى وجود داشت كه در كنار دروس معمول فقه و اصول، از اساتيد ذى صلاح بهره مى‌گرفت.

علاوه بر برنامۀ مذكور، تمرين خطابه و سخنرانى،نويسندگى و تأليف و حضور علمى در كارهاى اجتماعى،و توجه كامل به بررسى و شناخت اوضاع و مسائل روز مسلمانان و نيازهاى ايشان در ايجاد شخصيت‌هاى اسلامى مستحكم براى دستيابى به جامعۀ اسلامى مطلوب وجود داشت.

البته اين طرح با همۀ جوانب مثبتى كه در آن وجود داشت و مى‌توانست جويندگان جوان و مستعد علوم حوزوى را در عمل به وظايف دينى و اسلامى خويش در برابر نيازهاى زمان و خواسته‌هاى نوين عصر مجهز كند،در ابتداى راه ناكام ماند و به دلايلى توفيق نيافت.

پس از اين جريان كه در عصر مرجعيت حضرت آیت‌الله حاج شيخ عبدالكريم حائرى رحمه الله مؤسس حوزه علميه قم واقع شد، استاد عسكرى به موطن اصلى خويش يعنى شهر سامراء بازگشت و در آنجا به تحصيل ادامه داد و تا پايان كفايه را از محضر آیت‌الله شيخ حبيب الله اشتهاردى استفاده برد و سپس درس خارج فقه و اصول را به مدت شش سال تا شروع جنگ جهانى دوم پى گرفت.

مرد علم و عمل

استاد عسكرى از اواسط دهۀ دوم حيات علمى خويش، به بررسى سيره و تاريخ و سفرنامه‌ها گرايش يافت و با توجه به گستردگى مطالعات و تنوع اطلاعات، از آنچه براى اقران ايشان معمول و مأنوس بود فاصله گرفت.

اين مطالعات كه با دستيابى به نوشته‌هاى شاگردان آیت‌الله ميرزاى بزرگ شيرازى در مسئلۀ تنباكو و قضيه رژى در كتابخانه پدر بزرگ ايشان(مرحوم آیت‌الله سيد محمد عسكرى)آغاز شد،وى را با سابقۀ تهاجمات و حملات استعمارگران غربى به عالم اسلام آشنا ساخت.او با هوشمندى ذاتى خويش توانست اهداف استعمار فرهنگى را شناسايى كند.اين نحوۀ استعمار گاه به شكلى آشكار(مانند تأسيس مدارس تبشيرى در بلاد اسلامى)و گاه به صورتى پنهان(مانند تربيت و گسيل استاد براى مدارس و دانشگاه‌هاى بلاد اسلامى)،حتى پس از پايان دورۀ استعمار مستقيم و نظامى،وجود خويش را تحميل مى‌كرد.

به نظر مى‌رسد علامه عسكرى اولين متفكر اسلامى عراق بود كه به حقيقت روش تعليم و تربيتى كه مستشاران اروپايى براى مراكز آموزش و پرورش كشورهاى شرقى طراحى كرده بودند،پى برد.تحقيقات و مطالعات دراز مدت و عميقى كه در اين باره انجام داد او را به فاصله و تفاوت چشمگيرى كه ميان اين روش‌ها در كشورهاى اسلامى و كشورهاى غربى(مانند:آلمان،فرانسه و ژاپن و...)وجود داشت،راهبرى كرد.و از اين راه به يكى از علل اساسى عقب ماندگى شرق كه همانا روش‌هاى بكار رفته در تعليم و تربيت جوانان بوده،دست يازيد.لذا ايشان اين گونه مدارس را«مراكز تربيت كارمند»ناميد،چون معتقد بود محصول اين مدارس، افرادى هستند كه پشت ميزنشينان ادارى و خاضعان در مقابل هجوم استعمارند.

به همين ترتيب، ايشان در جريان مطالعات خود به چالش مهم ديگرى در جوامع اسلامى پى برد و آن جدايى دانشگاه‌ها از حوزه‌هاى علميه بود.در حقيقت اين دو ركن اساسى حيات امت اسلامى،هر كدام در سمت و سويى متفاوت با يكديگر سير مى‌كردند.حوزه‌ها با تكيه بر مواريث خويش تنها به تربيت مدرس و خطيب مى‌پرداختند و دانشگاه‌ها نيز قبلۀ آمالى جز غرب نداشتند و با مردم مسلمان و ملت خويش بيگانه بودند.

از آنجائى كه چاره‌اى جز شكستن اين جوّ و از ميان بردن اين حالت ايستائى باقى نمانده بود، استاد عسكرى در سامراء و در شرايطى كه جنگ دوم جهانى سايه‌هاى سنگين خويش را بر مردم و سرزمين عراق فرو افكنده بود،فعاليت خود را آغاز كرد.

نخستين كار فرهنگى ايشان، تشكيل حلقه‌هاى درس و تدريس و در كنار آن تاسيس مدرسه‌اى با روش تربيتى نوين بود.ايشان با عنايتى ويژه براى آن برنامه‌ريزى كرد و آنرا سرآغازى براى طرح‌هاى گسترده‌تر بعدى قرار داد.در اين مدرسه،صاحبان فضل و فضيلت نظير شيخ ميرزا نجم الدين شريف عسكرى و شيخ حسن كميلى و سيد جعفر شهرستانى و شيخ مهدى حكيم، تدريس مى‌كردند.

البته همچون ديگر مصلحان تاريخ، استاد عسكرى نيز از مخالفت صاحبان افكار قديمى،در امان نماند.

پس از آن، ايشان مصلحت چنان ديد كه همۀ آثار هجوم تمدن غرب را كه در جوامع اسلامى مشاهده كرده بود،و همچنين نحوۀ مبارزه و معالجه اين آثار شوم را تدوين كند و اين آغازى براى تأليف كتب ارزندۀ ايشان بود.

تاسيس مدارس نوين كه تربيت اسلامى را به صورتى تازه عرضه مى‌داشت،مرحلۀ ديگرى از فعاليت ايشان بود.اين مدارس در كنار مراكزى قرار داشت كه متخصصان علوم اسلامى و افراد لايق به جهت انتقال اين علوم به جامعه را تربيت مى‌كرد.بر اين موارد بايد استفاده از نشرياتى كه به طور منظم و مستمر،منتشر مى‌شد، اضافه نمود.

منابع مقاله

ترجمه و نگارش:دكتر مهدى دشتى استاد دانشگاه علامه طباطبايى

وابسته‌ها

أصل الشیعة و أصولها / نوع اثر: کتاب / نقش: مقدمه‌نويس

عقاید اسلام در قرآن کریم / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

معالم المدرستین / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

القرآن الکریم و روایات المدرستین / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول / نوع اثر: کتاب / نقش: مقدمه‌نويس

نقش ائمه در احیای دین / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

دراسة حول الجبر و التفویض و القضاء و القدر / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

الإحتفال بذکری الأنبیاء و عباد الله الصالحین / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

الصحابي و عدالته / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

البداء / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

عصمة الأنبیاء و الرسل / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

عبدالله بن سبا و اساطیر اخری / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

المصحف / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

طب الرضا(ع) / نوع اثر: کتاب / نقش: گردآورنده

الصحیح من سیرة الإمام الحسین بن علي علیه السلام / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

اثنا عشر ائمه بعد الرسول (الوحده حول مائده الکتاب و السنه) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

الوحده حول مائده الکتاب و السنه (الجبر و التفویض و الاختیار) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

المصحف فی الروایات و آلاثار / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

صفاة الله جل جلاله / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

الزواج الموقت فی الإسلام / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

ترجمه معالم المدرسین / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

ترجمه معالم المدرستین / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

نقش ائمه در احیاء دین (ویرایش قدیم) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

عبدالله بن سبأ و ديگر افسانه های تاريخی / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

نقش ائمه در احیاء دین / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

بازشناسی دو مکتب / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

نگاهی به نقش ائمه در احیاء دین / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

یکصد و پنجاه صحابی ساختگی / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

نقش عایشه در تاریخ اسلام / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

تهمت ها و دروغ پردازي ها در کتاب «لله ثم للتاريخ» / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

آخرین نماز پیامبر / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

آراء و اصداء حول عبدالله بن سبا و رولیات سیف فی الصحف السعودیه / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

ولایت علی علیه السلام در قرآن کریم و سنت پیامبر صلی الله علیه و آله / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

ولایه الامام علی(ع) فی الکتاب و السنه فی جواب ما کتبه الشیخ أبو سلمان عبدالمنعم بلوچ: «اسألوا علماء الشیعه لماذا لم یصرح باسم علی فی القرآن»؟ / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

سقیفه: بررسی نحوه شکل گیری حکومت پس از رحلت پیامبر / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

الاسطوره السبئیه کما تخیلها و اختلقها سیف بن عمر / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

کتاب الامثله و صرف میر / نوع اثر: کتاب / نقش: زير نظر

من سنن النبي صلی الله علیه و اله الصلاة علی محمد و ال محمد صلی الله علیه و اله / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

ایه التطهیر فی مصادر الفریقین / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

من حدیث النبی صلی الله علیه و اله یکون لهذه الامه اثنا عشر قیما / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

الجمع بین العمرة و الحج فی أشهر الحج / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

من سنن النبی البکاء علی المیت / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

سقيفه: بررسي نحوه شکل گيري حکومت پس از رحلت پيامبر اکرم(ص) (ويرايش جديد) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

نقش عايشه در احاديث اسلام / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

بر گستره کتاب و سنت / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

[[ولايت علي عليه السلام در قرآن کريم و سنت پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم در پاسخ به نوشته شيخ ابوسلمان عبدالمنعم بلوچ (چرا ولايت علي در قرآن نيست؟)(ویرایش جدید)]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

معالم المدرستين (چاپ قم) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

البناء علي القبور الأنبياء و الأولياء و اتخاذها مساجد و أماکن للعبادة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

من سنن النبي (صلی الله علیه و اله) البکاء علی الميت / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

عبدالله بن سبأ و اساطير اخزي / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

أحاديث أم المؤمنين عايشة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

صلاة أبی بکر / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

مصلح بيدار: نگاهي به زندگاني پر بار علامه سيد مرتضي عسکري / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

عبدالله بن سبا و أساطیر اخری / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

نقش ائمه در احیای دینی / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

نقش عایشه در تاریخ اسلام / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

عقاید اسلام در قرآن کریم / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

نقش ائمه در احیاء دین / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده