رفاعی، احمد بن علی
«احمد بن على بن احمد رفاعى»، كنيه‌اش ابوالعباس، معروف به ابن رفاعى، از عرفاى شافعى قرن ششم و مؤسس طريقت رفاعيه بوده است.
| نام | رفاعی، احمد بن علی |
|---|---|
| نام های دیگر | البرهان الموید
الرفاعی الکبیر بطائحی انصاری، ابوالعباس احمد مغربی شافعی، احمد بن علی |
| نام پدر | |
| متولد | |
| محل تولد | |
| رحلت | 578 هـ.ق |
| اساتید | |
| برخی آثار | |
| کد مولف | AUTHORCODE3800AUTHORCODE |
برخى تذكره‌ها او را عربى الاصل و از قبيله بنى رفاعه و برخى ديگر وى را مغربى الاصل معرفى كرده‌اند. نسب احمد از جانب پدر به امام موسى كاظم(ع) مى‌رسد و از طرف مادر، انصارى است.
رفاعى در سال 500 يا 512 در قريه حسن (از توابع شهر واسط در عراق) به دنيا آمد. در كودكى، پدرش او را براى فراگيرى و حفظ قرآن به عبدالسميع حربونى سپرد. پس از درگذشت پدر رفاعى در 519، منصور بطائحى، دايى رفاعى، تربيت و كفالت او را بر عهده گرفت و او را به همراه خانواده‌اش به واسط برد، سپس وى را نزد ابوالفضل على واسطى، عارف و محدّث و از شيوخ شافعى و دايى ديگرش، ابوبكر واسطى، فرستاد تا به تحصيل بپردازد. علاوه بر اين، رفاعى از بندار بن بختيار واسطى، احمد بن عبداللّه آمدى واسطى، ابوغالب عبداللّه بن منصور، ابوالفتح محمد بن عبدالباقى و محمد بن عبدالسميع عباسى حديث شنيد.
برخى معتقدند رفاعى با عبدالقادر گيلانى ملاقات كرده و از شاگردان او بشمار مى‌رفته، اما خود رفاعى در مجلس سال 578 در سلسله مشايخ خويش از عبدالقادر نام نبرده است. رفاعى از ابوالفضل واسطى اجازه جامع در شريعت و طريقت دريافت كرد و از منصور بطائحى خرقه گرفت. منصور بطائحى، دائى رفاعى، شيخ يك انجمن دينى بود. او احمد رفاعى را مكلف كرد كه در روستاى ام‌عبيده بماند و به ارشاد مريدان بپردازد. پس از منصور، احمد رفاعى رهبرى آن انجمن را بر عهده گرفت و از آن پس، آن انجمن را رفاعيه ناميد. از ديگر اسامى طريقت رفاعيه، احمديه و بطائحيه است. ابن ملقن سلسله مشايخ طريقت احمد را به چند واسطه به شبلى و جنيد و سرى سقطى و مشايخ پيش از اينان مى‌رساند.
از شاگردان رفاعى مى‌توان به ابوالفتح واسطى، عبدالسلام قليبى و عبداللّه بلتاجى اشاره كرد. رفاعى نه فقط به ارشاد مريدانش، بلكه به ارشاد طبقات گوناگون، از جمله خليفه عصر خويش، المستنجد باللّه عباسى، نيز همت گماشت.
رفاعى از ائمه معصومين(ع) با احترام خاصى ياد كرده، چنان‌كه از حضرت على(ع) به امام جليل، از امام حسين(ع) به مظلوم شهيد و از امام رضا(ع) به امام اعظم و قبله اهل باطن ياد كرده و با ذكر برخى مصائب امام زين‌العابدين(ع) و امام موسى كاظم(ع)، آنها را صاحب مقام رضا معرفى كرده است.
احمد رفاعى با نظريه وحدت وجود به‌شدت مخالف بود و شطحيات عرفا را نوعى كفر تلقى مى‌كرد. وى مبالغه و بزرگ‌نمايى شخصيت مشايخ را تا آنجا كه آنها را معصوم انگاشته و واسطه بين خدا و بنده قرار دهند، مردود مى‌شمرد. اهتمام به شريعت از ويژگى‌هاى محورى طريقت رفاعيه بوده است. رفاعى كتاب و سنّت را دو ميزان مى‌دانست كه همه اقوال، افعال و احوال عارف بايد با آن سنجيده شود؛ ازاين‌رو، رفاعى هر گونه مخالفت با شريعت را كفر مى‌دانست.
رفاعى در 578ق، در ام‌عبيده درگذشت و چون فرزندى نداشت، برادرزاده‌هايش جانشين او شدند.
آثار
1. الأحزاب الرفاعية؛
2. الصراط المستقيم في تفسير معاني بسم اللّه الرحمن الرحيم؛
3. حالة أهل الحقيقة مع اللّه؛
4. المجالس الأحمدية؛
5. الرواية؛
6. شرح التنبيه في فروع الفقه الشافعي؛
7. ديوان قصايد؛
8. البهجة في الفقه؛
9. تفسير سوره قدر؛
10. السر المصون؛
11. النظام الخاص لأهل الاختصاص؛
12. حِكَم الرفاعي؛
13. رحيق الكوثر من كلام الغوث؛
14. البرهان؛
15. الطريق إلى اللّه؛
16. العقائد الرفاعية.
منابع مقاله
برگرفته از سايت دانشنامه جهان اسلام، به قلم عبداللّه صلواتى.
وابسته‌ها
[[حالة أهل الحقیقة مع الله تعالی و یلیه مفتاح البرکات. الأفلاک الإرشادیة بالأرواح الإسعادیة. روح الإشارة بأرواح من العبارة. روح النجاة من الروح الشیطاني و الفلک السفلاني. رسالة الستر و التجلي. رسالة الموازین السبعة]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
حالة اهل الحقيقة مع الله تعالي (ويرايش جديد) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده