دائرةالمعارف الحسینیة؛ الحسين عليهالسلام في السنة
| دائرةالمعارف الحسینیة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | کرباسی، محمدصادق (نويسنده) |
| عنوانهای دیگر | الحسین علیهالسلام في السنة |
| ناشر | المرکز الحسيني للدراسات |
| مکان نشر | انگلیس - لندن |
| سال نشر | 1429ق - 2008م |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /ک4 د223 41/75 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
دائرةالمعارف الحسینیة؛ الحسين عليهالسلام في السنة، یک جلد از مجموعه دائرةالمعارف الحسينية، تألیف محمد صادق محمد الکرباسی (متولد 1366ق، در کربلا) است که به بررسی جامع جایگاه امام حسین(ع) در احادیث و سنت نبوی میپردازد و پایههای علمی و روششناختی درک و استخراج احکام از سنت را تبیین میکند.
ساختار
کتاب در یک مقدمه و شش بخش اصلی سامان یافته که هر بخش شامل اجزایی است.
سبک نگارش
سبک نگارش کتاب، ترکیبی از چندین ویژگی کلیدی است:
- موسوعهای و جامع: این اثر، بخشی از یک دائرةالمعارف بزرگ است و به همین دلیل رویکردی جامع و فراگیر دارد و مطالب را بهصورت مفصل و از زوایای مختلف مورد بررسی قرار میدهد.
- تحقیقاتی و دقیق: نویسنده بر ارائه «تحقیقات و تدقیقات» تأکید دارد و از پرداختن به خلاصهگویی صرف دوری میکند، که نشاندهنده عمق پژوهش است.
- روشمند و تحلیلی: کتاب با تقسیمبندی علوم حدیث (در این جلد) به بخشهای مشخص (مانند درایه، رجال، تأصیل، و...) و بررسی هریک از آنها با جزئیات، رویکردی بسیار منظم و تحلیلی را دنبال میکند.
- استنادی و مستند: تمامی ادعاها و تحلیلها با ارجاعات دقیق و جامع به منابع متعدد پشتیبانی میشوند، که بیانگر دقت علمی و اعتبار مطالب است.
- تعریفی و طبقهبندی: بسیاری از مفاهیم و اصطلاحات کلیدی در حوزه علوم حدیث با تعاریف دقیق و دستهبندیهای مشخص ارائه شدهاند[۱].
گزارش محتوا
این جلد از کتاب به شش بخش اصلی تقسیم شده است که هریک به جنبههای مختلف علوم حدیث میپردازند:
- بخش اول (علم دارية الحديث): نویسنده در این بخش توضیح میدهد که علم درایة الحدیث، علمی است که به فهم عمیق، تحلیل دقیق و اعتبارسنجی احادیث میپردازد تا از صحت و اصالت آنها اطمینان حاصل شود و بهدرستی در زندگی دینی بهکار گرفته شوند. این علم به پژوهشگر کمک میکند تا از میان حجم انبوه روایات، موارد صحیح و معتبر را شناسایی کرده و از هرگونه تحریف یا سوء فهم جلوگیری کند. این بخش، شامل «قوت و سلامت متن حدیث»[۲]، اقسام حدیث[۳]، اصناف نقل[۴]، طبقهبندی روایت[۵]، راههای رسیدن به سنت[۶]، تعادل و تراجیح[۷] و... میگردد.
- بخش دوم (علم رجال الحديث): این بخش، بر بررسی و ارزیابی شخصیت و اعتبار راویان حدیث متمرکز است تا اطمینان حاصل شود که حدیث از طریق افراد موثق و قابل اعتماد به دست ما رسیده است و مبنای درستی برای فهم و عمل به سنت میباشد. اهلیت نقل، الفاظ تزکیه، الفاظ جرح، راههای رسیدن به جرح و تعدیل، تشخیص راوی و... از اجزای متنوع این بخش بشمار میرود[۸].
- بخش سوم (علم تأصيل الحديث): این بخش، به بررسی اصول و مبانی علم حدیث میپردازد و به ریشههای پیدایش احادیث و نحوه تأثیر آنها بر استنباط احکام توجه دارد. مبحث «تعدد مسار روایت»[۹] به این موضوع میپردازد که چگونه یک روایت واحد میتواند از طریق مسیرهای متعددی نقل شده باشد. یکی از مهمترین مباحث این بخش، «وضع در حدیث»[۱۰] است که به بررسی پدیده جعل و تحریف در احادیث میپردازد و راههای شناخت احادیث جعلی را بیان میکند. یکی دیگر از مباحث مهم این بخش مفهوم «سوء الفهم» است که با طرح مسئلهای ریاضی و نحوه حل آن توسط امام علی(ع) نشان میدهد که چگونه ایشان با افزودن موقت یک شتر به ۱۷ شتر موجود، توانستند مسئله تقسیم را برای سه شریک بهگونهای حل کنند که هریک سهم خود را بهصورت صحیح دریافت کرده و در نهایت شتر اضافهشده نیز بازگردانده شود؛ این مثال، بصیرت علمی و فقهی ایشان را نمایان میسازد[۱۱]. در این بخش «بدعت و اقسام آن»، «غلو و نصب»، «نوعية النقل» (کیفیت نقل)، «دواعي صدور الحديث» (دلایل صدور حدیث)، «توقيت الصدور و مكانه» (زمان و مکان صدور حدیث)، و... مطرح میشود[۱۲].
- بخش چهارم (علم تصنيف الحديث): این بخش به چگونگی جمعآوری، طبقهبندی و اعتبارسنجی احادیث میپردازد و روشهای نوین در این حوزه را معرفی میکند. مباحثی چون «التصنيف» (طبقهبندی) که اصول و روشهای کلی طبقهبندی احادیث را تشریح میکند تا از اشتباهات جلوگیری شود، در این بخش مطرح میشود[۱۳]. در «في ظلال التصنيف» (در سایه طبقهبندی)، چالشهای عملی در تصنیف احادیث و لزوم دقت در تشخیص روایات صحیح از جعلی، مورد بررسی قرار میگیرد[۱۴]. بخش «مقارنه» (مقایسه)، به مقایسه دیدگاهها و روشهای مختلف علمای حدیث در تصنیف، مانند دیدگاههای کلینی و نجاشی، میپردازد[۱۵]. «شروط توثيق الكتاب» (شرایط اعتبارسنجی کتاب) نیز معیارهای لازم برای پذیرش یک کتاب حدیثی بهعنوان منبع موثق را شامل امانتداری مؤلف و صحت سلسله سند بیان میکند[۱۶].
- بخش پنجم (علم تاريخ الحديث): این بخش، به سیر تاریخی تدوین و توسعه علوم حدیث از آغاز تا دوران معاصر میپردازد. مباحثی چون «التاريخ» (تاریخ)، به کلیات تاریخ حدیث اشاره دارد[۱۷]. «نشأة علوم الحديث و التأليف فيها» (پیدایش علوم حدیث و نگارش در آن)، چگونگی شکلگیری این علوم را تبیین میکند[۱۸]. «نشأة علم الدراية» (پیدایش علم درایه)، به بررسی مفاهیم و اصطلاحات حدیث از نظر متن و معنا میپردازد و چگونگی برخورد با احادیث متعارض یا مبهم را آموزش میدهد[۱۹]. «التأليف في علم الدراية» (نگارش در علم درایه)، آثار مهم و مؤلفین این علم را معرفی میکند[۲۰]. «نشأة علم الرجال» (پیدایش علم رجال)، به بررسی احوال راویان و طبقات آنها برای تشخیص افراد موثق و غیر موثق میپردازد[۲۱] و...
- بخش ششم (علم الرواية): این بخش، به اصول و آداب نقل حدیث و شخصیتهای اصلی در سلسله روایت میپردازد. «آداب الرواية» (آداب روایتگری)، شامل شرایط اخلاقی و فنی راویان حدیث، از جمله دقت در نقل، حفظ امانت و پرهیز از خطا در انتقال الفاظ و معانی است[۲۲]. «استحباب الرواية» (استحباب روایتگری)، به اهمیت و فضیلت نقل حدیث و نقش آن در حفظ و نشر معارف اسلامی اشاره دارد. «المروي عنه» (کسی که از او روایت شده)، به معرفی منابع اصلی روایت، یعنی پیامبر اکرم(ص) و ائمه معصومین(ع) و جایگاه بیبدیل آنان در نقل سنت میپردازد[۲۳]. «المعصومون المروي عنهم» (معصومانی که از آنها روایت شده)، بهتفصیل ائمه معصومین(ع) را بهعنوان منابع اصلی و موثق روایت معرفی کرده و بر اهمیت روایات آنها به دلیل عصمتشان تأکید میکند[۲۴].
- نتیجه و «مناهج العمل»: در واقع، بخشهای ششگانه قبلی، همگی به منزله مقدمه برای تبیین منزلت امام حسین(ع) در سنت است [۲۵]. و در اینجا نمونههای عملی و کاربردی از سنت پیامبر(ص) و اهلبیت(ع) ارائه میگردد. در زیرمجموعه «نماذج من السنة في الحسين» (نمونههایی از سنت در رابطه با حسین)، به ذکر روایات و آموزههای مرتبط با امام حسین(ع)، از جمله فضیلت زیارت ایشان و احادیثی که بر مقام و منزلت ایشان تأکید دارند، اشاره میشود. این بخش بهعنوان یک چارچوب عملی برای فهم و بهکارگیری سنت در زندگی روزمره عمل میکند[۲۶].
پانویس
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ص39 و 40
- ↑ ر.ک: همان، ص32
- ↑ ر.ک: همان، ص37
- ↑ ر.ک: همان، ص38
- ↑ ر.ک: همان، ص48
- ↑ ر.ک: همان، ص53
- ↑ ر.ک: همان، ص56
- ↑ ر.ک: همان، ص107-180
- ↑ ر.ک: همان ص193-195
- ↑ ر.ک: همان، ص196-259
- ↑ ر.ک: همان، ص260-261
- ↑ ر.ک: همان، ص274-290
- ↑ ر.ک: همان، ص301
- ↑ ر.ک: همان، ص304
- ↑ ر.ک: همان، ص316
- ↑ ر.ک: همان، ص325
- ↑ ر.ک: همان، ص337
- ↑ ر.ک: همان، ص338
- ↑ ر.ک: همان، ص339
- ↑ ر.ک: همان، ص346
- ↑ ر.ک: همان، ص349
- ↑ ر.ک: همان، ص387
- ↑ ر.ک: همان، ص390-394
- ↑ ر.ک: همان، ص395
- ↑ همان، ص399
- ↑ ر.ک: همان، ص401-408
منابع مقاله
متن کتاب.