الأمثال في الحديث النبوي صلی‌الله‌علیه‌وسلم
| الأمثال في الحديث النبوي(صلي‌الله‌علیه‌وسلم) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابوالشیخ، عبدالله بن محمد (نویسنده) حامد، عبدالعلی عبدالحمید (محقق) |
| ناشر | دارالسلفیه |
| مکان نشر | هند -بمبئی |
| سال نشر | 1987م |
| چاپ | 2 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /الف2الف8 / ???? PJA |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
الأمثال في الحديث النبوي صلی‌الله‌علیه‌وسلم، اثر ابومحمد عبدالله بن محمد بن جعفر بن حبان، معروف به ابوالشیخ اصفهانی (متوفی 369ق)، مجموعه‌ای از ضرب‌المثل‌ها و حکمت‌های منسوب به پیامبر(ص) که با تحقیق عبدالعلی عبدالحمید و اشراف مختار احمد ندوی به چاپ رسیده است.
ساختار
کتاب با دو مقدمه از ناشر و محقق، آغاز و امثال و روایات، بدون تبویب یا فصل‌بندی خاصی در 373 ضرب‌المثل، ارائه گردیده است.
انگیزه تألیف
هدف نویسنده، صرفاً جمع‌آوری حکم و امثال منسوب به پیامبر(ص) بوده و لذا به خلاف ابوعبدالله حسن بن عبدالرحمن رامهرمزی در کتاب «أمثال الحدیث»، به شرح و تأویل آنها، نپرداخته است[۱].
گزارش محتوا
در مقدمه ناشر که در سال 1402ق نوشته شده، به اهمیت کتاب، اشاره گردیده است[۲].
در مقدمه محقق، ضمن اشاره به سلسله راویان کتاب[۳]، و تعریف واژه مثل و اقوال بزرگانی همچون زمخشری پیرامون آن[۴]، به شرح‌حال نویسنده[۵]، بررسی سند کتاب[۶]، تشریح نسخ آن[۷] و توضیح اقدامات تحقیقی صورت گرفته بر روی آن، پرداخته است[۸].
سلسله راویانی که مؤلف روایات کتاب را از آنها، نقل کرده است، عبارتند از:
- ابواحمد محمد بن علی بن محمد بن عبدالله بن سمویه، معروف به مکفوف؛
- سید زاهد بن ابومحمد حمزه بن ابوالفضل عباس بن علی علوی؛
- شیخ ابوالحسن مسعود بن ابومنصور بن محمد بن حسن جمال؛
- حافظ ابوالحجاج یوسف بن خلیل بن عبدالله دمشقی؛
- ابوالعباس احمد بن حمد بن عبدالله ظاهری؛
- عبدالکریم بن عبدالنور بن منیر حلبی[۹].
این کتاب، دربردارنده بیشترین امثالی است که به پیامبر(ص) منسوب گردیده و در انتهای کتاب، به دلیل مناسبت با موضوع، به مثل‌های برخی از حکما، مخصوصاً امثال منسوب به اکثم بن صیفی حکیم، اشاره شده است[۱۰].
مؤلف در این کتاب، به بیان تشبیهات و مثال‌های موجود در احادیث نبوی(ص) پرداخته است. واژه مثل، در تشبیه چیزی به چیز دیگر به کار رفته و این امر، در قرآن کریم، بسیار اتفاق افتاده است، به‌گونه‌ای که تألیفات زیادی پیرامون امثال در قرآن کریم، به رشته تحریر درآمده است[۱۱].
امثال النبی(ص)، به دو قسم تقسیم می‌شود: نخست مثل به معنی معروف آن، یعنی اقوال سایرین که در زبان مردم، مشهور شده است که مؤلف کتاب خویش را با آن آغاز نموده و به حدود 123 مثل از این قسم، اشاره کرده است. قسم دوم، به تمثیل‌ها اختصاص یافته است[۱۲].
به‌منظور آشنایی با محتوای کتاب، به برخی از این امثال و راویان آنها، اشاره می‌شود:
- «الحرب خدعة»، این مثل را راویانی همچون عبدالله بن عمر، سعید بن ذی حدان، ابن عباس و عایشه نقل کرده‌اند[۱۳].
- «لیس الخبر کالمعاینة»، ابن عباس راوی این حدیث می‌باشد[۱۴].
- «إن من الشعر حکمة و إن من البیان سحرا»، این روایت و روایات هم مضمون آن، توسط ابن عباس، سعد بن عیاض نقل شده است[۱۵].
- «لا یلدغ المؤمن من جحر مرتین»، ابوهریره این روایت را نقل کرده است[۱۶]. این حدیث با عبارت «لایلسع المؤمن» نیز روایت شده است[۱۷].
- «و سیأتیک بالأخبار من لم تزود»، ابن عباس و عایشه به خواندن این مصرع از پیامبر(ص) اشاره کرده‌اند[۱۸].
- «زرغبا تزدد حبا»، حضرت علی(ع)، ابوهریره، جابر بن عبدالله انصاری، عبدالله بن عمر و ابوذر غفاری این مثل را از پیامبر(ص) نقل کرده‌اند[۱۹].
- «الخیر عادة و الشر لجاجة»، معاویه بن ابی‌سفیان راوی این مثل است[۲۰].
- «الخیر کثیر و قلیل فاعله»، عبدالله بن عمرو آن را نقل کرده است[۲۱].
- «المستشار مؤتمن»، ابوهیثم بن تیهان، ام‌سلمه، ابن عباس، ابوهریره، عمر بن ابی سلمه، ابن زبیر، حضرت علی(ع)، نعمان بن بشیر، ابوبکر، سمره، مغیره بن شعبه، و ابومسعود، راویان این حدیث می‌باشند[۲۲].
وضعیت کتاب
فهرست مطالب، در انتهای کتاب آمده و در پاورقی‌ها، علاوه بر ذکر منابع[۲۳]، به شرح‌حال و جرح و تعدیل برخی از راویان و اعلام مذکور در متن، پرداخته شده است[۲۴].
پانویس
- ↑ همان، ص14
- ↑ مقدمه ناشر، ص3- 4
- ↑ مقدمه محقق، ص6
- ↑ همان، ص12
- ↑ همان، ص14
- ↑ همان، ص15
- ↑ همان، ص18
- ↑ همان
- ↑ مقدمه محقق، ص6
- ↑ مقدمه محقق، ص13
- ↑ همان، ص12
- ↑ همان، ص14
- ↑ متن کتاب، ص22- 24
- ↑ همان، ص25
- ↑ همان، ص26
- ↑ همان، ص28
- ↑ همان، ص29
- ↑ همان، ص30
- ↑ همان، ص32
- ↑ همان، ص36
- ↑ همان، ص37
- ↑ همان
- ↑ ر.ک: پاورقی، ص62
- ↑ ر.ک: همان، ص60
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.