رسائل آل طوق القطيفي
| نام کتاب | رسایل آل طوق القطیفی |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | شرکه دار المصطفی لاحیاء التراث (محقق)
آل‌طوق قطیفی بحرانی، احمد بن صالح (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | BP 4/6 /آ7ر5 |
| موضوع | اسلام - مجموعهها
چهارده معصوم - میلاد شیعه امامیه - اصول دین فقه جعفری - قرن 13ق. |
| ناشر | دار المصطفی (ص) لاحياء التراث |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1422 هـ.ق |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE164AUTOMATIONCODE |
مؤلف
شيخ احمد بن صالح آل طوق القطيفى (م بعد 1245 ق)
درباره كتاب
اين كتاب شامل 22 رساله‌ى كوچك و بزرگ از مؤلف است كه موضوعات گوناگونى را همچون كلام، حديث، فقه، تفسير و تاريخ دربرمى‌گيرد.
عناوين رساله‌ها عبارت‌اند از:
جلد اول:
1 - ما يكفي المكلف من أدلة الأصول الخمسة بالدليل العقلي(كلام) صفحات 31 تا 63
2 - موجز في أدلة الأصول الخمسة(كلام) صفحات 65 تا 77
3 - الرجعة(كلام) صفحات 79 تا 162
4 - معنى صحيح زرارة المروي في الكافي «إن الله تبارك و تعالى جعل لآدم في ذريته من هم بحسنة و لم يعملها كتبت له حسنة»(فقه الحديث) صفحات163 تا 194
5 - أحكام التيمم في بعض صور عدم وجدان الماء (فقه) صفحات 195 تا 204
6 - مختصر الرسالة الصلاتية للشيخ محمد بن علي آل عبد الجبار القطيفي(فقه) صفحات 205 تا 386
7 - تحديد أول النهار(فقه) صفحات 387 تا 495
8 - الجهر و الإخفات بالقراءة في الصلاة(فقه) صفحات 497 تا 525
جلد دوم:
9 - روح النسيم في أحكام التسليم(فقه) صفحات 7 تا 126
10 - من استوعب عذره الوقت و لم يتمكن بعد زوال عذره من ركعة(فقه) صفحات 127 تا 159
11 - أحكام العمرة(فقه) صفحات 161 تا 352
12 - مسألة في الرضاع(فقه) صفحات 353 تا359
13 - عدة المطلقة الحرة(فقه) صفحات 361 تا 385
14 - مسألة في الحبوة(فقه) صفحات 387 تا 406
15 - ضميمة طلب الثواب أو الهروب من العقاب في نية العبادة(فقه) صفحات 407 تا 454
16 - الواجب الكفائي(فقه و اصول) صفحات 455 تا493
17 - أجوبة مسائل السيد حسين البحراني(گوناگون) صفحات 495 تا 520
جلد سوم:
18 - نزهة الألباب و نزل الأحباب (گوناگون) صفحات 7 تا 529
جلد چهارم:
19 - مواليد المعصومين عليهم السلام و وفياتهم (تاريخ) صفحات 7 تا 137
20 - إعراب «صلى الله عليه و آله»(نحو) صفحات 139 تا 168
21 - إعراب «و آله» من «صلى الله عليه و آله»(نحو) صفحات 169 تا 189
22 - في حرمة أم و أخت و ابنة الملاط به على اللائط(فقه) صفحات 191 تا 197
در پايان كتاب فهارس مختلفى از جمله فهرست آيات، روايات، اشعار و اعلام افزوده شده است.
اين كتاب در چهار جلد در سال 1422 ق توسط «شركة دار المصطفى لإحياء التراث» در بيروت چاپ و منتشر گرديده است.
اختصاص داشتن جواز تيمم به مواردى كه امكان طهارت مائيه وجود ندارد فى الجمله مورد اتفاق فقها است ولى در برخى از فروع اين مسأله اختلاف نظر وجود دارد.
مؤلف در اين رساله يكى از اين فروع را مطرح و روايات مرتبط با آن را همراه با كلمات فقها نقل نموده و سپس نظر خود را بيان مى‌كنند.
رساله‌ى احكام التيمم پنجمين رساله‌ى كتاب رسائل آل طوق و داراى 10 صفحه است.
اين رساله ملخص كتاب «الرسالة الصلاتية» است كه با پيشنهاد مؤلف آن شيخ محمد قطيفى، شاگردش شيخ احمد قطيفى قسمت‌هايى از كتاب را كه مربوط به واجبات بوده به عنوان تلخيص كتاب جمع‌آورى نموده است.
نظرات مطرح شده در اين رساله مربوط به مؤلف كتاب بوده و تلخيص كننده از اظهار نظر خوددارى كرده است. وى در ابتداى رساله چنين مى‌نويسد:
«قد نظرت في كتاب أستاذي الأعظم الذي صنفه في فقه الطهارة و الصلاة فوجدته لطيف الحجم، عظيم النفع، فأشار علي بأن ألخص منه الواجبات فلخصته كما أمر مقتصرا على عبارته ما أمكن و معبرا عن معناها بأخصر من لفظه الشريف فليس فيها شيء من عندي أصلا ...»
متن رساله به صورت فقه رساله‌اى و شامل مسائل كتاب الطهارة و كتاب الصلاة است.
اين رساله ششمين رساله‌ى كتاب رسائل آل طوق و مشتمل بر 182 صفحه است.
يكى از مسائل فقهى مورد اختلاف تعيين ساعت آغاز و ساعت پايان روز است. اغلب فقها ساعت پايان روز را ذهاب حمره‌ى مشرقيه مى‌دانند ولى در مورد ساعت آغاز روز دو نظر وجود دارد: طلوع فجر دوم و طلوع قرص خورشيد. مؤلف در اين رساله ادله‌ى دو گروه ياد شده را به تفصيل مورد بحث قرار داده و در نهايت استدلال گروه دوم را قوى‌تر مى‌دانند.
اين رساله هفتمين رساله‌ى كتاب رسائل آل طوق و داراى 109 صفحه است.
در اين رساله حكم جهر و اخفات در هنگام قرائت نمازهاى يوميه مورد بحث قرار گرفته است. سبك نگارش رساله به صورت فقه استدلالى است و مصنف اقوال مختلف فقها را همراه با استدلالات آن‌ها مورد بررسى دقيق قرار داده است.
اين رساله هشتمين رساله‌ى كتاب رسائل آل طوق و داراى 29 صفحه است.
مؤلف در اين رساله حكم سلام نماز را در سه بخش مورد بحث قرار مى‌دهد: بخش نخست وجوب يا استحباب سلام، بخش دوم جزئيت و عدم جزئيت آن، بخش سوم صيغه‌ى سلام.
در بخش اول و دوم ادله‌ى طرفين نزاع مورد بررسى قرار گرفته و مصنف قول مشهور را مبنى بر وجوب و جزئيت ترجيح داده‌اند.
در بخش سوم اين مسأله مطرح شده است كه كدام يك از صيغه‌هاى سه‌گانه‌ى معروف سلام مصلى را از حالت نماز خارج مى‌كند. مصنف در اين بخش نيز از مشهور تبعيت كرده و قائل شده‌اند كه دو صيغه‌ى اول مستحب‌اند و با صيغه‌ى سوم (السلام عليكم) نماز به پايان مى‌رسد. ايشان در اين بخش از رساله به مناسبت، مباحث ديگرى را نيز مطرح مى‌كنند مثل اين بحث كه منظور از ضمير «كم» در «عليكم» چه كسانى هستند.
اين رساله نهمين رساله‌ى كتاب رسائل آل طوق بوده و 120 صفحه از اين كتاب را به خود اختصاص داده است.
نام مؤلف: شيخ احمد بن صالح آل طوق القطيفى (م بعد 1245 ق)
كسى كه در تمام وقت نماز فريضه عذرى دارد كه نماز از او ساقط است مانند مجنون و بى هوش اگر بعد از برطرف شدن عذر به اندازه‌اى وقت نداشته باشد كه بتواند يك ركعت از نماز را در وقت بخواند اگر چه به اندازه‌ى قسمتى از يك ركعت وقت داشته باشد نماز از او ساقط است.
در مورد اين مسأله چند موضوع مى‌بايست بررسى شود.نخست اين كه منظور از ركعت چيست و ركعت اول با كداميك از افعال نماز پايان مى‌يابد. دوم اين كه دليل بر وجوب نماز در صورت درك يك ركعت از نماز در وقت چيست. و سوم اين كه نمازى كه يك ركعت آن در وقت و باقى آن در خارج وقت خوانده شود ادا است يا قضا.
در اين رساله مسائل ياد شده به تفصيل مورد بحث و بررسى قرار گرفته است. مؤلف در هنگام بحث از هر يك از اين مسائل در ابتدا اقوال مختلف فقها را به همراه ادله‌ى آن‌ها نقل و سپس نظر خود را مستدلا بيان مى‌كند.
اين رساله دهمين رساله‌ى كتاب رسائل آل طوق و داراى 33 صفحه است.
يكى از اعمالى كه بر هر مسلمان در صورت استطاعت واجب مى‌شود حج و عمره است. اگر شخصى ساكن مكه و حوالى آن باشد در صورت استطاعت، حج قران يا إفراد بر او واجب است و در اين صورت يك عمره‌ى مفرده هم بايد انجام دهد ولى در صورت بُعد منزل فرض وى عمره و حج تمتع خواهد بود.
مؤلف در اين رساله در ابتدا اخبار دال بر وجوب عمره را نقل كرده و سپس به تشريح بعضى از فروع اين مسأله مى‌پردازد از جمله شرايط وجوب عمره، واجبات عمره و ميقات‌ها.
سبك نگارش اين رساله فقه استدلالى است و مصنف هنگام بيان هر حكم ادله‌ى آن را نيز به تفصيل بيان مى‌كند.
اين رساله يازدهمين رساله‌ى كتاب رسائل آل طوق و مشتمل بر 192 صفحه است.
اين رساله در پاسخ اين سؤال نوشته شده است كه آيا انسان مى‌تواند زوجه‌ى مطلقه‌ى پسر رضاعى خود را پس از پايان عده به عقد خود درآورد؟ علت حكم فقها به تحريم چيست با توجه به اين كه آيه‌ى شريفه‌ى قرآن (و حلائل أبناءكم الذين من أصلابكم) صريح در حرمت مطلقه‌ى فرزند صلبى است و شامل فرزند رضاعى نمى‌شود؟
مؤلف ضمن بيان حكم تحريم، ادله‌ى آن را نقل مى‌كند و اعتراضات وارد بر آن را نيز پاسخ مى‌دهد.
مسألة في الرضاع دوازدهمين رساله‌ى كتاب رسائل آل طوق و داراى 7 صفحه است.
در اين رساله حكم مطلقه‌اى كه عادت ماهيانه‌ى او هر چند ماه يك بار اتفاق مى‌افتد مورد بحث قرار گرفته است.
مؤلف پس از نقل اقوال فقها و روايات مربوط به بحث، مفاد آن‌ها را مفصلا مورد بحث قرار داده و نظر خود را بيان مى‌كند.
اين رساله سيزدهمين رساله‌ى كتاب رسائل آل طوق و مشتمل بر 25 صفحه است.
يكى از مسائلى كه در كتاب ارث مطرح مى‌شود مسأله‌ى حبوه است كه به پسر بزرگ متوفى تعلق مى‌گيرد. در ابتداى اين رساله اين سؤال مطرح شده كه آيا حبوه اختصاص به پسر بى‌واسطه دارد و يا اين كه شامل نوه‌ى ميت نيز مى‌شود؟ در ضمن سؤال ادله‌ى قول به عدم اختصاص نيز بيان شده است.
مؤلف مانند مشهور معتقد است كه حبوه اختصاص به پسر بزرگ دارد و به نوه نمى‌رسد و اگر به نوه، فرزند گفته مى‌شود مجازى است. وى پس از نقل ادله‌ى خود اشكالات وارد بر آن‌ها را نيز پاسخ مى‌دهد.
اين رساله چهاردهمين رساله‌ى كتاب رسائل آل طوق و مشتمل بر 20 صفحه است.
قصد قربت به عنوان شرط صحت اعمال عبادى مهم‌ترين ركن عبادات و معيار ثواب و عقاب است. نيت داراى مراتبى است چنان كه امير مؤمنان عبادت كنندگان را در سه گروه تاجران، بردگان و آزادگان جاى مى‌دهند. گروه اول به اميد بهشت، گروه دوم از بيم دوزخ و گروه سوم جهت سپاس گزارى از حضرت حق سر بر آستان او مى‌سايند.
در اين رساله اين سؤال مطرح شده است كه آيا فقط عبادت دسته‌ى اخير پذيرفته مى‌شود و يا اين كه اگر عبد در هنگام عبادت علاوه بر قصد قربت، بهشت و دوزخ را نيز در نظر گرفت عمل او صحيح است اگر چه از ارزش كمترى برخوردار است.
قول مشهور اين است كه در چنين صورتى عمل صحيح است به اين معنى كه تكليف را ساقط مى‌كند و تكرار عمل لازم نيست. قول ديگر اين است كه هر عملى كه به انگيزه‌هاى ديگرى غير از تحصيل رضاى پروردگار انجام شود فاسد است و بايد با قصد صحيح اعاده شود.
مؤلف در ابتدا كلمات فقها و ادله‌ى دو گروه را نقل و سپس ديدگاه خود را بيان مى‌كند. بر اساس اين ديدگاه اگر انگيزه‌ى اصلى عبادت تحصيل رضاى معبود باشد عمل صحيح است اگر چه علم به ثواب و عقاب در انگيزه‌ى شخص اثر گذاشته باشد ولى چنانچه غرض اصلى از عبادت تحصيل ثواب يا فرار از عقاب باشد عمل فاسد است و به اين ترتيب جمع بين ادله‌ى دو قول ميسر مى‌گردد.
اين رساله پانزدهمين رساله‌ى كتاب رسائل آل طوق و مشتمل بر 48 صفحه است.
اين رساله تحقيق جامعى است در مورد واجب كفايى. مؤلف پس از تعريف واجب كفايى و تبيين تفاوت آن با واجب عينى به نقل كلمات فقها در اين زمينه و بيان ديدگاه خود مى‌پردازد.
الواجب الكفائى شانزدهمين رساله‌ى كتاب رسائل آل طوق و مشتمل بر 39 صفحه است.
مؤلف در اين رساله به سؤالات سيد حسين بحرانى پاسخ داده است. اين سؤالات موضوعات گوناگونى را در بر مى‌گيرد كه عبارت‌اند از:
دليل شمرده شدن مسجد الاقصى به عنوان نهايت اسراء در شب معراج
علت اختصاص امام على ع به لقب امير المؤمنين
معناى دعاى امام سجاد ع «قولك حكم و قضاؤك حتم و ارادتك عزم»
حكم حيوانى كه پس از ذبح وطى شود
حكم نماز آيات نسبت به شهرهايى كه آيه در آن‌ها رخ نداده است
ديدن معصوم در خواب
معناى «ما» در عباراتى مانند «سبحانه من قدير ما اقدره»
اين رساله هفدهمين رساله‌ى كتاب رسائل آل طوق و مشتمل بر 26 صفحه است.
اين رساله مجموعه‌اى است از 151 مقاله كه در موضوعاتى چون كلام، تفسير، فقه، فقه الحديث و ادبيات تحرير شده است.
مقالات فقهى عبارت‌اند از:
مقاله‌ى 77 تحريم ادخال شىء در فرج زوجه
مقاله‌ى 83 حكم كسى كه بداند يك سجده را فراموش كرده ولى نداند از كدام ركعت بوده است
مقاله‌ى 84 مسائل شيخ عبد الله ستراوى
مقاله‌ى 98 كراهت ادغام كبير در نماز
مقاله‌ى 112 حكم طلاق زنى كه پس از آميزش يائسه شده باشد
مقاله‌ى 115 تعيين زمان آغاز وقت نماز شب
مقاله‌ى 117 مساله‌ى استظهار
مقاله‌ى 118 اصالت سى روز بودن ماه
مقاله‌ى 119 استقلال در قيام نماز
مقاله‌ى 120 عدم جواز فعل مستحبات قيام در حال جلوس
مقاله‌ى 125 حكم آب مطلق تبخير شده
مقاله‌ى 126 ولايت پدر بر مجنون
مقاله‌ى 127 ولايت حاكم در تزويج دو صغير
مقاله‌ى 130 كراهت دعا براى دنيا در نماز
مقاله‌ى 133 نبودن شوال از ماه‌هاى حرام
مقاله‌ى 139 وصيت مولى براى عبد مدبر
مقاله‌ى 142 حكم كسى كه مى‌داند سجده يا تشهد را فراموش كرده ولى نمى‌داند كدام يك از آن‌ها بوده است
مقاله‌ى 143 حكم نكاح جن
مقاله‌ى 144 تعيين فرزند بزرگ‌تر در ميان دوقلوها
مقاله‌ى 148 عدم جزئيت خم شدن براى سجده و برخاستن براى قيام نماز
مقاله‌ى 149 حكم تحليل شريك، سهم خود را از كنيز
مقاله‌ى 150 حكم صبى مسافرى كه پس از بلوغ به اندازه‌ى خواندن چهار ركعت وقت دارد و قصد اقامه‌ى ده روز در محل نموده است
مقاله‌ى 151 عده‌ى حامل از طلاق
سبك نگارش اين مقالات فقه استدلالى است و مؤلف علاوه بر نقل اقوال فقها ديدگاه خود را همراه با ادله‌ى آن به تفصيل بيان مى‌كند.
نزهة الالباب و نزل الاحباب هيجدهمين رساله‌ى كتاب رسائل آل طوق و مشتمل بر 523 صفحه بوده و تمامى جلد سوم كتاب را به خود اختصاص داده است.
در اين رساله حكم تحريم مادر و خواهر و دختر مفعول بر لائط بررسى شده است. اصل اين مسأله مورد اتفاق علما است ولى عده‌اى معتقدند اين حكم شامل جده‌ها و نوه‌ها نيز مى‌شود.
مصنف پس از نقل كلام فقهاى سلف مى‌فرمايند: روايات مربوط به اين مسأله و فتاواى فقها در اين زمينه مطلق است و هيچ اشاره‌اى به جده و نوه نشده است و لذا نمى‌توانيم حكم را تعميم دهيم.
اين رساله بيست و دومين رساله‌ى كتاب رسائل آل طوق و مشتمل بر 7 صفحه است.
پیوندها
مطالعه کتاب رسایل آل طوق القطیفی در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور