شمس طبسی، محمد بن عبدالکریم
| شمس طبسی، محمد بن عبدالکریم | |
|---|---|
 | |
| تخلص | شمس |
| نام پدر | عبدالکریم |
| ولادت | قرن ششم و اوایل قرن هفتم |
| محل تولد | طبس |
| رحلت | به اختلاف 624، 626 و 666 |
| اطلاعات علمی | |
| اساتید | رضی‌الدین نیشابوری |
محمد بن عبدالکریم شمس طبسی (متوفی 624ق)، متخلص به شمس، از شاعران قرن ششم و اوایل قرن هفتم و از شاگردان رضی‌الدین نیشابوری است.
نام و نسب
لقب و اسم او و اسم پدرش را عوفی و تذکره‌نویسان دیگر، شمس‌الدین محمد بن عبدالکریم نوشته‌اند[۱].
ولادت و وفات
سال تولد شمس معلوم نیست و سال وفات او را تذکره‌نویسان، به اختلاف 624، 626 و 666 نوشته‌اند؛ اما به دلایلی که مصحح دیوان او در مقدمه کتابش نوشته، احتمالاً اولین تاریخ، صحیح‌تر باشد[۲].
باید شمس در جوانی مرده و به قول زکریای قزوینی، سکته کرده باشد[۳].
زادگاه
شمس اهل طبس بوده است، هم شهرت دارد و هم خود او دو جا در شعرش به طبسی بودن، اشاره می‌کند:
| منم آن مرغ خوش سخن که شتافت | سوی صدر تو از هوای طبس | |
| ز دریای فضل تو گوهر برند | همه خوشه‌چینان چو شمس طبس [۴] |
سفرها
شمس مانند بسیاری از شعرای قدیم، سفرهایی کرده است و ظاهراً از این سفرها، قصدی جز استفاده از مزایای شهرهای بزرگتر و بالا بردن سطح معلومات، نداشته است. به احتمال زیاد، ابتدا از طبس به هرات رفته و مدت زیادی در آنجا، اقامت جسته است[۵].
شمس مدتی در بخارا و سمرقند نیز بوده است. در اشعار او، اشاره‌ای به آنچه در این شهر بر او گذشته است، دیده نمی‌شود ولی در مقدمه یا دیباچه نسخه‌ای از دیوان او، ذکر شده است که شمس در زمان رضی‌الدین نیشابوری، به بخارا رفت و به تحصیل علم مشغول شد[۶].
اساتید
وی در فن شعر، شاگرد رضی‌الدین نیشابوری بود[۷].
اخلاقیات
درباره خلق و خویش شمس، دولتشاه نوشته است: «مردی خوش قلب و خوش منظر بوده است»[۸].
مذهب
در مورد مذهب شمس و این‌که سنی بوده یا شیعه، اظهار نظر قطعی و صریح دشوار است. وی در اشعار خود، در موارد متعدد، از حضرت علی(ع)، به عظمت و جلال یاد کرده و در قصیده‌ای بر حال شهیدان کربلا تأسف خورده است[۹].
ممدوحان
ممدوح اصلی وی، صدرالدین محمد نظام‌الملک وزیر قلج طمغاخ خان از ملوک آل افراسیاب است[۱۰].
پانویس
منابع مقاله
شمس طبسی، محمد بن عبدالکریم، «دیوان قاضی شمس‌الدین محمد بن عبدالکریم طبسی»، به اهتمام تقی بینش، مشهد،، کتابفروشی زوار، 1343.