إرشاد القلوب
| إرشاد القلوب | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | دیلمی، حسن بن محمد (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | ارشاد القلوب الی الصواب |
| ناشر | الشريف الرضي |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1371 ش یا 1412 ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | احادیث اخلاقی - قرن 8ق.
احادیث شیعه - قرن 8ق. اخلاق اسلامی - متون قدیمی تا قرن 14 علی بن ابیطالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - جنگها علی بن ابیطالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - فضایل - احادیث |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | BP 247/5 /د9الف4 1371 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
إرشاد القلوب نوشته حسن بن ابى الحسن ديلمى، از علماى قرن هشتم هجرى است كه حاوى مواعظ قرآن و سنت و فضائل امیرالمؤمنين علی عليه‌السلام(ع) و اهل‌بيت پيامبر(ص) مى‌باشد.
انگیزه تألیف
مصنف در مقدمه کتاب مى‌فرمايد: «چون ديدم سلطان شهوت و غضب بر مردم تسلط يافته و مردم مشغول به خود شده‌اند و آخرت را فراموش كرده‌اند، این کتاب را نوشتم و آن را " إرشاد القلوب إلى الصواب " نام نهادم تا هر كس به آن عمل كند از عذاب اليم الهى در امان بماند.»
ساختار
کتاب كه در یک مجلد چاپ منتشر شده است كه، شامل دو جزء است.جزء اول کتاب، در حكمت‌ها و مواعظ قرآن و سنت است و جزء دوم، در فضائل امیرالمؤمنين على(ع) و اولاد طاهرين آن حضرت می‌باشد.
مؤلف روايات را مستقيما از پيامبر و ائمه نقل مى‌كند و دليل این كار خود را شهرت داشتن این روايات در كتب روايى ذكر مى‌كند.
با این حال كسى با این روايات محذوف السند، معامله مرسله نكرده است و تمام روايات آن را مسنده مى‌دانند، كما اينكه در كتب روايى ديگر مشابه آنها با سند كامل يافت مى‌شود.
از این نكته نيز كاملا مشهود است كه قصد ديلمى تأليف کتاب روايى نبوده، بلكه صرفا قصد بيدار كردن خفتگان و غفلت زدگان را بوسيله مواعظ معصومین عليهم‌السلام داشته است.
گزارش محتوا
مصنف ابتدا مواعظى گرانبها از قرآن كريم نقل كرده، پس از آن، مواعظ پيامبر و ائمه صلوات‌الله‌عليهم را آورده، سپس ابواب کتاب را آغاز نموده است.
عناوین باب‌ها طورى تنظيم شده كه بيشترين اثر تذكارى و موعظه‌اى را برای خواننده کتاب به دنبال داشته باشد.
جزء اول:
مؤلف در ابتدا بحث موعظه، سپس ذم دنيا و دنيا گرايى و امراض قلبى و رذائل اخلاقى و عملى را مطرح نموده، پس از آن بحث توبه و خوف و رجاء و صفات حسنه از قبيل شكر و رضا و يقين و... را مفصلا بحث كرده است.
همچنين در لابلاى فصول کتاب، بحثهایى با عنوان «مواعظ» يا «احاديثى از امام عليه‌السلام» و «احاديث منتخبه» آورده، كه بوسيله آنها زنگارهاى دل را صيقل زده و خانه تكانى كاملى از غبارهاى غفلت انجام دهد.
مؤلف كه خود اهل سير و اهل عمل بوده، كلامى گیرا و نفَسى گرم دارد؛ به طورى كه بدون شك، مطالعه كننده کتاب تحت تأثير مواعظ آن قرار مى‌گیرد.
در جزء دوم کتاب، كه در چاپ حاضر با جزء اول در یک مجلد است، بحثى مبسوط در فضائل و مناقب اهل‌بيت عنوان شده.
عناوین كلى جزء دوم كه متأسفانه در کتاب نيز فهرست نشده، عبارتند از:
- انتساب تمام علوم به امیرالمؤمنين علی عليه‌السلام
- فضائل آن حضرت
- فضائل صديقه كبرى حضرت زهرا سلام‌الله‌عليها
- شجاعت و جنگ‌هاى مولاى متقيان عليه‌السلام.
- كلمات آن حضرت
- مناظرات و احتجاج‌هاى حضرت با علماى اديان مختلف
- فضل امت پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله و سلم بر ساير امت‌ها
- فضائل ساير ائمه عليهم‌السلام
- معجزات و كرامات قبر شريف آن حضرت در نجف اشرف و ذكر جريانات تاريخى مستند پيرامون آن.
وضعيت کتاب
کتاب شريف «ارشاد القلوب» توسط شيخ شرف‌الدين يحيى بحرانى، كه از شاگردان مبرّز محقق كركى است، تلخيص شده است.
همچنين مولا صالح قزوینى،م 1265ق در كنز المواعظ، در مقام اول، مواعظ مرحوم ديلمى را از ارشاد نقل كرده است.
انتساب کتاب
سيد محسن امین و بعضى علماى ديگر صاحب تراجم، با توجه به بعضى مستندات چنين استنباط كرده‌اند كه جزء دوم کتاب، كه پيرامون فضائل اهل‌بيت است، از ديلمى نيست و بعدا ملحق به کتاب شده است.شواهدى نيز آورده‌اند، از جمله این كه نام کتاب با موضوع جزء دوم کتاب هيچ تناسبى ندارد و...
البته این نظر مورد تأييد بسيارى از علماء واقع نشده و تفصيل آن در كتب تراجم آمده است و حق این است كه تمام کتاب نوشته ديلمى است.