ابن حامد، حسن بن حامد
| ابن حامد، حسن بن حامد | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | ابن حامِد، ابوعبدالله حسن بن حامد بن على بن مروان، معروف به وراق |
| لقب | وراق |
| نام پدر | حامد بن على |
| محل زندگی | بغداد |
| رحلت | 403ق |
| مذهب | حنبلی |
| اطلاعات علمی | |
| اساتید | ابوبكر عبدالعزیز بن جعفر حنبلى |
| مشایخ | ابوبكر بن مالك قطیعى، ابوبكر شافعى، ابوبكر نجاد |
| شاگردان | قاضى ابویعلى بن فراّء، ابوطالب احمد بن عبدالله بن سهل |
| برخی آثار | الجامع، تهذیب‌الأجوبة |
ابن حامِد، ابوعبدالله حسن بن حامد بن على بن مروان، معروف به وراق (د 403ق/1012م)، فقیه، اصولى و محدث بنام حنبلى.
از تاریخ تولد و جزئیات زندگى او آگاهى چندانى در دست نیست. وی در بغداد مى‌زیست.
اساتید، مشایخ
ابن حامد، فقه را از ابوبكر عبدالعزیز بن جعفر حنبلى معروف به غلام‌الخلال آموخت. كتاب خرقى را نزد احمد بن جعفر بن سالم ختلى خواند و از وی حدیث شنید. افزون بر این دو، از ابوبكر بن مالك قطیعى، ابوبكر شافعى، ابوبكر نجاد و ابوعلى بن صواف نیز استماع حدیث كرد.
شاگردان
وی استاد قاضى ابویعلى بن فراّء بوده است كه خود، بعدها یكى از فقیهان برجسته حنبلى و جانشین ابن حامد گردید. گفته‌اند كه ابن حامد خود قاضى ابویعلى را به جانشینى برگزید. از دیگر شاگردان مشهور وی مى‌توان از ابوطالب احمد بن عبدالله بن سهل مشهور به ابن بقال یاد كرد كه نزد وی فقه آموخت. كسان دیگری كه از وی حدیث شنیده و روایت كرده‌اند، عبارتند از: ابواسحاق و ابوالعباس برمكى، ابوطاهر بن قطان، ابوعبدالله بن فقاعى، ابوالقاسم طالب بن عشاری، ابوبكر بن خیاط و حسن بن على اهوازی.
ویژگی‌های اخلاقی و علمی
ابن حامد سخت قانع و پرهیزگار بود، چنان‌كه گفته‌اند جز از دسترنج خویش هیچ نمى‌خورد و هرگز از دو نوع غذا به یك‌بار بهره نبرد. او زندگى خود را از راه كتابت (استنساخ) مى‌گذراند و به همین سبب وراق نامیده شد. بارها حج گزارد و حتى به سبب آن‌كه با وجود سن زیاد، سفرهای بسیار مى‌كرد، نكوهش گردید، ولى به سبب همین پرهیزگاری و نیز مقام بلند علمیش همواره مورد احترام مردم و فرمانروایان بود و به‌ویژه در روزگار خلیفه القادر (د 422ق/1031م) مقامى ارجمند داشت. وی از شهرت كافى نیز برخوردار بود، چنان‌كه ابن ابى‌یعلى درباره وی مى‌گوید: شاگردانش در شهرها پراكنده‌اند و مردم بسیاری از او بهره برده‌اند. از رویدادهای مهم زندگانى ابن حامد مناظره وی با ابوحامد اسفراینى بوده است كه در حضور خلیفه انجام شد و خلیفه فرمان داد تا پاداشى به وی دهند، اما او با آن‌كه به اندكى از آن سخت نیازمند بود، همه را رد كرد.
وی استاد و فقیه حنبلیان در روزگار خود بود. او را مجدِّدِ فقه حنبلى در سده 4ق دانسته‌اند.
وفات
ابن حامد در بازگشت از آخرین سفر حج در محلى نزدیك واقصه در سال 403ق درگذشت (خطیب، به‌رغم منابع مذكور مى‌گوید وی به دست بدویان كشته شده است).
آثار
از تألیفات مهم او كتاب الجامع است كه ظاهراً مجموعه‌ای از آرای مختلف فقهى بوده است. وی شرحى نیز بر كتاب خرقى نوشته است. دو اثر دیگر نیز به نام‌های شرح أصول‌الدین و أصول‌الفقه به وی نسبت داده شده است، اما از هیچ‌كدام از آثار او بجز تهذیب‌الأجوبة كه در مسائل فقه حنبلى نوشته شده و نسخه خطى آن در كتابخانه برلین موجود است، اطلاعى در دست نیست. [۱]
پانویس
- ↑ سیدی، محمد، ج3، ص303
منابع مقاله
سیدی، محمد، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1374.