فرخ نامه
| نام کتاب | فرخ نامه |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | دایره المعارف علوم و فنون و عقاید |
| پدیدآورندگان | جمالی یزدی، مطهر بن محمد (نويسنده)
افشار، ایرج (مصحح) |
| زبان | فارسی |
| کد کنگره | AE 2 /ج8ف4 |
| موضوع | دایره المعارفها و واژه نامهها - متون قدیمی تا قرن 14
علوم اسلامی - واژه نامهها نثر فارسی - قرن 6ق. |
| ناشر | امير کبير |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1386 هـ.ش |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE10259AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى:
«فرخ نامه» اثر مطهر بن محمد بن ابى‌سعد جمالى معروف به يزدى به پيروى از نزهت‌نامه علائى و به قصد تكميل آن در سال 580ق تاليف شده است. از اين كتاب در برخى فهارس با نام فرح‌نامه نيز ياد شده است كه محقق معتقد است با توجه به اينكه در غالب نسخ خطى فرخ‌نامه ضبط شده است، فرح‌نامه را بايد نادرست دانست.
ساختار:
كتاب مشتمل بر يك مقدمه تحقيقى -درباره مولف و كتاب- و 16 مقاله است. هر يك از مقالات نيز مشتمل بر فصولى است.
كتاب فرخ‌نامه اثرى است كه از نثر فاخر و سرشار از تشخيص قرن ششم هجرى حكايت مى‌كند و خواننده را نه تنها با چنين نثر روان و معتبرى آشنا و مأنوس مى‌سازد، بلكه نمونه‌اى بارز از نثر دوران فارسى ميانه بعد از اسلام را نيز به دست مى‌دهد.
گزارش محتوا:
در تمدن اسلامى، كتبى كه به بحث در منافع جانوران و خواص نباتات و اشياء و بيان صناعات معمول زمان و علوم تجربى و فنون عملى اختصاص داشته و در حكم دائرة المعارف امروزه بوده، متعدد است.
اگرچه در اين نوع كتب عقايد عجيب و غريب و خرافه‌نما به كثرت ديده مى‌شود از لحاظ تاريخ انديشه بشرى و نحوه تفكرات علمى و پيشرفت تمدن، اين آثار از مآخذ اصيل دست اول به‌شمار مى‌آيد و مشتمل بر نوادر اقوال و اطلاعات مفيد است.اگرچه شايد نكات علمى اين اثر امروزه چندان استوار به نظر نيايد ولى با اين حال نگاهى به چنين متونى براى آشنايى با تاريخ علوم مفيد است. آقاى ايرج افشار در مقدمه اين اثر مى‌نويسد: «اگر چه باعث اصلى بر تصحيح و چاپ فرخ‌نامه جمالى توسط نويسنده اين سطور مخصوصاً فوائد سبكى و لغوى كتاب است، در عين حال او را اعتقادى راسخ است كه نشر همه متون قديمى زبان فارسى از وظايف و تكاليف قطعى ما ايرانيان است. اگر هم در چنين كتاب‌هايى محتوى عقايد خرافى و نكات نيمه علمى و حتى غيرعلمى باشد، از لحاظ تحقيق در تاريخ علوم تجربى و نحوه تفكر وتعقل علمى پيشينگان انتشار اين نوع متون كارى موجه و كاملاً معقول و صحيح است. كسانى كه مى‌گويند نشر مطالب مرده و اطلاعات غيراساسى اين نوع كتب موجب گمراهى و اشتباه و حتى غيرمفيد است، تعمق و تصرف كافى نسبت به تاريخ علم ندارند. اگر رمل و جفر و سحر و جادو و حتى طب تجربى و مداواهاى غيربهداشتى اما سنتى قديم با موازين و معيارهاى علمى امروز تباين دارد، ولى بدون ترديد تكوين علم و رسيدن پايه‌هاى آن به مراتب و مدارج كنونى طبعاً و متوالياً بر اثر وجود و به‌كار بردن همان علوم خرافه‌گونه و مسخره‌نماى قديمى است كه به چشم انتقادكنندگان كم‌مايه و بى‌پايه مى‌آيد.»
در اين كتاب درباره منافع انسان و چهارپايان، طيور و خزندگان و حشرات، اشجار و گلها و سبزيجات، جواهرات و سنگ‌هاى قيمتى، شناخت داروها، خاصيت روغن‌ها، زهرها و پادزهرها و خواتيم ستارگان و مانند آن مطالب متنوعى شده است.
وضعيت كتاب:
كتاب به كوشش ايرج افشار منتشر شده است. وى در ابتداى اثر مقدمه‌اى پيرامون زندگى مؤلف و معرفى اجمالى فرخ‌نامه و نسخه‌هاى خطى موجود از اين كتاب نگاشته و همچنين به شيوه تصحيح اين اثر اشاره كرده است.
فهرست مطالب كتاب در ابتداى اثر آمده است. در انتهاى كتاب نيز در پيوستى، يادداشت‌هايى از غلامرضا طاهر، على رواقى، عبدالرحمن عمادى و ژيلبر لازار پيرامون اين اثر آورده شده است.
همچنين فهرست توضيحات و اصطلاحات، مفردات دارويى، جانوران، گياهان، ابزارها، اعلام اشخاص، كتب و اعلام جغرافيايى در انتهاى كتاب آمده است.
پاورقى‌هاى اين اثر به گزارش اختلاف نسخ اختصاص دارد.
منابع مقاله:
مقدمه و متن كتاب
پیوندها
مطالعه کتاب فرخ نامه در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور