یادداشت‌های بغداد

یادداشت‌های بغداد
پدیدآوران	الراضی، نها (نویسنده) مؤمنی، مریم (مترجم)
ناشر	نشر چشمه
مکان نشر	تهران
سال نشر	۱۳۹۸ش
شابک	‎5-0556-01-622-978
کد کنگره	‏

یادداشت‌های بغداد؛ روزنوشته‌های زنی در جنگ و تبعید (۲۰۰۳ ۱۹۹۱) تألیف نها الراضی، مترجم مریم مؤمنی؛ این کتاب یکی از نمونه‌های درخشان مستندنگاری است که بر اساس خاطرات و مشاهدات شخصی نوشته شده است. این کتاب روز نوشته‌های نقاش و هنرمند و مدرنیست برجسته‌ی عراقی است که از ابتدای جنگ اول خلیج فارس تا انتهای جنگ دوم خلیج فارس را روایت می کند.

گزارش کتاب

نها الراضی (2004-1941) هنرمندی عراقی بود که در یادداشت های روزانه اش چهره‌ی متفاوتی از عراقی که تاکنون شنیده ایم ترسیم کرده و نشان می دهد. عراقی که با قدمت چند هزارساله اش گهواره‌ی تمدن بشر بوده چطور در چند دهه چنان ویران می شود که بازسازی آن در افق روزگار امروز به امری محال می ماند. تاریخ شروع این یادداشت ها ژانویه‌ی 1991، هم زمان با زمزمه‌های شروع جنگ اول خیلج فارس، است و پایان آن مارس 2003. در این مدت، عراقی که هنوز از جنگ هشت ساله با ایران نفس تازه نکرده چند جنگ ویرانگر دیگر را پش سر می گذارد، این بار با قوای بین المللی، به سرکردگی آمریکا و پشت سر آن، تحریم های کمرشکنی که اندک رمق های باقی مانده را هم از ته مانده‌ی منابع و ذخایر آن سرزمین بیرون می کشد و مردم را در بی پناه ترین وضع ممکن اقتصادی و اجتماعی رها می کند. سال 2003، پس از حمله‌ی یازده سپتامبر و برای انتقام جویی دوباره از صدام و این بار به قصد ویرانی کامل او، یک بار دیگر آمریکای وحشت زده، دنیا را علیه عراق بسیج می کند و جنگی دیگر را بر سر مردمان آن آوار می کند.

در این دوازده سال، روایت نها الراضی از آن چه به او و اطرافیانش می گذرد همواره پیوسته نیست؛ گاه هر روز می نویسد و گاه ممکن است چند مان بین نوشته هایش وقفه بیفتد. با این حال، ورقی از خاطرات او نیست که کسالت بار باشد و در هر یادداشت اطلاعات و رخداد های شخصی و اجتماعی را، بدون حاشیه رفتن و لفاظی، روی کاغذ می آورد. گرچه محل شروع یادداشت ها بغداد است و نام کتاب را هم در انتها یاداشت های بغداد گذاشته، اما این نوشته ها به بغداد محدود نمی شوند. او همه‌ی این سال ها در بغداد نمی ماند و مدتی را در عمان (اردن) و بیروت می گذراند. هر کدام از این فصل ها عناوین متفاوتی دارند که دغدغه‌های ذهنی او را به خوبی نشان می دهند: تحریم، تبعید، هویت. نویسنده نام فصل اول را به طعنه و طنزی شیرین هتل السعادة یا هتل پارادیز گذاشته. این نام اشاره به محل زندگی وی در آن دوران دارد. توصیف زندگی آدم هایی که در دوره‌ی جنگ در گوشه و کنار این محل، در کنار هم زندگی می کنند و وصف کمبودها و تلاش های شان برای تأمین نیازهای اولیه خواندنی است.

کتاب یادداشت های بغداد یکی از نمونه‌های درخشان مستندنگاری است که بر اساس خاطرات و مشاهدات شخصی نوشته شده است. این کتاب روز نوشته‌های نقاش و هنرمند و مدرنیست برجسته‌ی عراقی است که از ابتدای جنگ اول خلیج فارس تا انتهای جنگ دوم خلیج فارس را روایت می کند. این کتاب صرفا خاطره نویسی نیست، بلکه روایت رنج و تاریخ و روزگار ملتهب دوازده سال آخر حکومت صدام است که از چشم زنی برخاسته که یکی از مهم‌ترین خانواده‌های روشنفکر عراق است. نها الراضی یک از نقاشان مهم نوگرای عراقی است که در لندن و بیروت درس خواند و کار کرد و با آغاز جنگ لبنان، در اوایل دهه‌ی هشتاد، به کشورش بازگشت. او در این کتاب شگفت آور روایتی می سازد از چگونگی نابود شدن عراق به دست صدام و آمریکا و نیروهای هم پیمانش. نابودی ای که به زعم او کل خاورمیانه را هدف گرفته است. یادداشت های او مدام به اتفاق های روز، گذشته ها و هنر و ادبیات اشاره می کنند و برای همین کتاب به یک اثر مهم ادبی تبدیل شد و برای این نقاش برجسته اعتبار فراوانی به همراه آورد. قصه‌ی پرآب چشم رؤیاهایی که قدرت ها تباهشان کردند.

منابع مقاله

کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران