اقبال‌نامه نظامی گنجوی
| اقبال نامه نظامي گنجوي (متن علمي و انتقادي): از روي قدیمی ترين نسخه هاي خطي قرن هشتم با ذکر اختلاف نسخ و شرح ابيات و معني لغات و ترکيبات و کشف الابيات | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | نظامی، الیاس بن یوسف (نویسنده) زنجانی، برات (مصحح) |
| ناشر | دانشگاه تهران |
| مکان نشر | ايران - تهران |
| سال نشر | 1381ش. |
| چاپ | چاپ يکم |
| شابک | 964-03+4539-3 |
| موضوع | نظامی، الیاس بن یوسف، 530؟ - 614؟ق. اقبال نامه - نقد و تفسير شعر فارسي - قرن 6ق. - تاريخ و نقد |
| زبان | فارسی |
| کد کنگره | /ز9الف7 / 5126 PIR |
اقبال‌نامه نظامی گنجوی (متن علمی و انتقادی)، متن مثنوی «اقبال‌نامه»، بخش دوم اسکندرنامه (بخش دوم شرف‌نامه)، یکی از پنج مثنوی مجموعه «خمسه نظامی»، سروده الیاس بن یوسف نظامی گنجوی (530-591ق)، شاعر معروف ایرانی در قرن ششم هجری است که به‌صورت علمی و انتقادی، همراه شرح ابیات، معنی لغات و ترکیبات و کشف‌الابیات، با تصحیح برات زنجانی، به چاپ رسیده است.
«اسکندرنامه»، چهارمین مثنوی نظامی است که شامل دو قسمت می‌باشد: «شرف‌نامه» و «اقبال‌نامه» که هر دو را به نام نصرةالدین ابوبکر بن محمد بن ایلدگز، در سال‌های 588 و 593ق، سروده است[۱]. اسکندرنامه از نظر آیین و آداب و رسوم مختلف دارای اهمیت فراوانی است. نظامی در اقبال‌نامه بیشتر سخنان حکیمانه که بین اسکندر و سایر حکیمان چون سقراط و ارسطو گفته می‌شود را به تصویر کشیده است[۲].
اقبال‌نامه دنباله شرف‌نامه است که به‌مناسبت کلمه «خرد» در بیت اول و خردنامه‌های حکما در وسط، به خردنامه معروف شده است و مشتمل بر 3680 بیت است که شامل سفرها و فتوحات دریایی اسکندر می‌باشد.
نظامی در اقبال‌نامه، اسکندر را یک فیلسوف فرمانروا و یک پیامبر الهی معرفی می‌کند و خواسته با این کار، بین نبوت و حکومت، ارتباطی برقرار کند و در آن به سخن از علم و حکمت و پیامبری اسکندر و مجالس او با حکمای بزرگ و زندگانی وی می‌پردازد[۳].
اقبال‌نامه به‌روشنی می‌رساند که شاعر گنجه با حکمت یونان آشنایی کاملی داشته است. در اقبال‌نامه، نظامی از فلسفه جهان‌بینی، دانش و خرد و توصیف مجالس علمی اسکندر با دانشمندان و پیروزی‌های سفر دوم او سخن به میان می‌آورد[۴].
اشعار اقبال‌نامه با نیایش پروردگار و نعت پیامبر(ص) آغاز می‌شود و سپس با افسانه‌هایی چون افسانه ارشمیدس با کنیزک چینی، افسانه ماریه قبطیه، افسانه خراسانی و فریب دادن خلیفه دنباله می‌یابد[۵]. از دیگر داستان‌ها و حکایات کتاب می‌توان به ذوالقرنین دانستن اسکندر، داستان او با شبان دانا[۶] و احوال وی با سقراط[۷] یا گفتگوی حکیم هند با وی و هفت حکیم دیگر[۸] اشاره کرد.
پانویس
منابع مقاله
- متن کتاب.
- زنجانی، برات، مقدمه «شرف‌نامه نظامی گنجوی (متن علمی و انتقادی)»، تصحیح برات زنجانی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1380.
- احمدپور، مهدیه؛ صراطی، ژیلا، «آیین جشن و سرور در اسکندرنامه نظامی»، پایگاه مجلات تخصصی نور، ادبیات فارسی، بهار 1397- شماره 39