شیبی دمیری، عبدالله بن علی
| ابن شُكْر، ابومحمد صفى‌الدين عبدالله بن على بن حسين شَيْبى دَمِيري | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | ابن شُكْر، ابومحمد صفى‌الدين عبدالله بن على بن حسين شَيْبى دَمِيري |
| نام‌های دیگر | ابومحمد صفى‌الدين عبدالله بن على بن حسين شَيْبى دَمِيري |
| لقب | صفی‌الدین |
| نسب | ابن على بن حسين شَيْبى دَمِيري |
| نام پدر | على بن حسين |
| ولادت | 548ق |
| محل تولد | دمياط، مصر |
| محل زندگی | مصر |
| رحلت | 622ق |
| طول عمر | 74 |
| خویشاوندان | فخرالدين مقدام بن قاضى ابوالعباس احمد بن شکر؛ |
| دین | اسلام |
| مذهب | مالکی |
| منصب | وزارت |
| اطلاعات علمی | |
| درجه علمی | اجازه روایت |
| اساتید | ابوبكر عتيق بجايى، ابوالقاسم مَخلوف بن على معروف به ابن جاره، امام ابوطاهر اسماعيل بن مكى ابن عوف زُهري، ابوالطيب عبدالمنعم بن يحيى بن مَخلوف حِميري، ابوالحسين محمد بن احمد بن ابى نوح نَوي، حافظ ابوطاهر احمد بن محمد اصفهانى و ابوالحسين احمد بن حمزة بن على سُلَمى؛ |
| مشایخ | ابن سُلَمى، ابوعبدالله محمد بن على بن صَدقة حَرّانى، ابومحمد عبدالرحمان بن على بن مسلَم لَخْمى، ابوالفضل اسماعيل بن على بن ابراهيم حَنْرَوي، علاّمه ابومحمد عبدالله بن بَرّي بن عبدالجبار نحوي، ابوالقاسم هِبَةالله بن على بن سعود انصاري [بوصيري]، ابوعبدالله محمد بن حَمْد بن حامد ارتاحى؛ |
| معاصرین | خليفه الناصرلدين الله |
| شاگردان | زكى‌الدين ابومحمد منذري، شهاب قوصى |
| برخی آثار | البصائر در فقه مالكى |
اِبْن‌ِ شُكْر، ابومحمد صفى‌الدين عبدالله بن على بن حسين شَيْبى دَمِيري
ولادت و تحصیل
ابن شُكْر، ابومحمد صفى‌الدين عبدالله بن على بن حسين شَيْبى دَمِيري معروف به ابن شُكر(548 -622ق/1153- 1225م)، عالم و فقيه مالكى. وي در دميره از توابع دمياط متولد شد. هنوز كودك بود كه پدرش مُرد و مادرش به عقد ازدواج برادرزادة شوهر خود فخرالدين مقدام بن قاضى ابوالعباس احمد بن شُكر درآمد كه تربيت او را برعهده گرفت.
ابن شكر مذهب مالكى داشت و نزد فقهاي مالكى آن روزگار به تحصيل پرداخت. نخست در قاهره نزد ابوبكر عتيق بجايى، و پس از آن در اسكندريه نزد ابوالقاسم مَخلوف بن على معروف به ابن جاره، امام ابوطاهر اسماعيل بن مكى ابن عوف زُهري، ابوالطيب عبدالمنعم بن يحيى بن مَخلوف حِميري و ابوالحسين محمد بن احمد بن ابى نوح نَوي درس خواند.
مشایخ و شاگردان
از چندتن از اساتيد شام همچون حافظ ابوطاهر احمد بن محمد اصفهانى و ابوالحسين احمد بن حمزة بن على سُلَمى و مانند ايشان حديث آموخت و از ابن سُلَمى، ابوعبدالله محمد بن على بن صَدقة حَرّانى، ابومحمد عبدالرحمان بن على بن مسلَم لَخْمى، ابوالفضل اسماعيل بن على بن ابراهيم حَنْرَوي و مانند ايشان اجازة روايت حديث گرفت.
چند تن از علماي مصر نيز مانند علاّمه ابومحمد عبدالله بن بَرّي بن عبدالجبار نحوي و ابوالقاسم هِبَةالله بن على بن سعود انصاري [بوصيري] و ابوعبدالله محمد بن حَمْد بن حامد ارتاحى به او اجازة روايت دادند.
پس از آن مدتى در دمشق و قاهره و شهرهاي ديگر به روايت حديث اشتغال داشت. زكى‌الدين ابومحمد منذري و شهاب قوصى از او روايت كرده و او را ستوده‌اند.
مناصب
به درستى دانسته نيست كه ابن شكر در چه سالى به خدمت ديوان درآمده است. مقريزي نوشته است وي در دهم صفر 580 در قاهره ديوان [استيفاء] را از ابن عثمان گرفت و حساب او را تسويه كرد. همين مورخ در كتاب ديگر خود اين تاريخ را 587ق نوشته است. و نيز همو در وقايع سال 610ق از او با عنوان صاحب نام مى‌برد.
او تا 606ق در وزارت باقى بود و هر روز بر احترامش افزوده مى‌شد، چنانكه در 604ق خليفه الناصرلدين الله از بغداد و به دست شيخ شهاب‌الدين ابوعمر [صحيح: ابوحفص عمر بن محمد است] محمد بن عموية سهروردي براي ملك عادل و وزيرش خلعت‌هايى به دمشق فرستاد. در 606ق ملك عادل بر او خشم گرفت و از وزارت بركنارش ساخت.
از اين تاريخ تا 611ق كه به فرمان عادل، كار سرپرستى سنگفرش صحن مسجد اموي به او سپرده شد، دست كم دوبار ديگر وزارت يافت و باز معزول شد.
در 612ق، بارديگر به وزارت رسيد و با قدرت و تسلط بسيار حكم راند، بر گروهى از بزرگان سخت گرفت، اموال برخى از منشيان و مستوفيان بزرگ و نيز جمعى از بنى حمدان، بنى الجباب و بنى الجليس را مصادره كرد، تا جايى كه قاضى اشرف از بيم او به بغداد گريخت و الناصرلدين الله، خليفة عباسى را به شفاعت برانگيخت. عادل نيز تا مدت‌ها به رفتار وزيرش اعتراضى نداشت، اما سرانجام، بار ديگر او را معزول و تبعيد كرد. اين بار ابن شكر تا زمان مرگ سلطان در تبعيدگاه به سر برد.
پس از درگذشت عادل، ابن شكر به مصر بازگشت و به وزارت ملك كامل رسيد و تا پايان عمر در وزارت او باقى بود. كار ابن شاكر در سال‌هاي آخر عمر و وزارت به افراط كشيد، چنانكه در 617ق امر مصادرة اموال تجار و منشيان را در مصر و قاهره گسترش داد و ماليات‌هاي سنگين بر املاك بست و در نتيجه جمعى انبوه را به فقر و فلاكت كشاند.
ابن شكر را مردي خوشرو، خوش سخن، بلند قد، تيز هوش، بدطينت و كينه توز توصيف كرده‌اند كه در انتقام جويى باك نداشت و هيچ عذري را نمى‌پذيرفت، امّا چندان ساده و زودباور بود كه در اثر تلقين و تملق فرومايگانى كه در پيرامون خود گردآورده بود، خويشتن را در نويسندگى برتر از ابن عميد و در فقه همپاية مالك و در شعر تواناتر از متنبى مى‌دانست در عين حال به قوانين وزارت نيك آگاه بود.
زمانى كه ميان ملك كامل و سرداران فرنگ صلح افتاد و مقرر شد كه اسيران دو طرف آزاد گردند، ابن شُكر از راه دريا به مصر بازگشت و اسيران فرنگى را كه برخى از زمان صلاح‌الدين در بند بودند، آزاد كرد.
غالب نويسندگان شرح حال او به علم و دانش او و نيز توجه فراوانى كه به عُلما نشان مى‌داده، اذعان دارند و حتى او را عالمى بزرگوار مى‌دانند و معتقدند كه همة عنايت او مصروف علما و فقها و ادبا بود.
آثار
وي خود اهل دانش بود و كتابى به نام البصائر در فقه مالكى نگاشت كه اثري از آن در دست نيست.
فعالیت‌های عام المنفعه
وي در ايجاد مؤسسات عام المنفعه نيز كوشش داشت و آثار بسياري در قاهره و دمشق به وجود آورد، مانند بناي مصلى براي عيدين، سنگفرش جامع اموي، تعمير مسجد الفوّاره، تجديد بناي مسجد حَرَستا (دمشق) و جامع المزّه در دمشق. در قاهره نيز براي مالكيان مدرسه‌اي ساخته بود كه به صاحبيه مشهور بود.
ابن شُكر با دانشمندان و شعرا مجالست داشت و چند تن از شاعران آن روزگار او را مدح گفته‌اند، مثل ابوالفضل جعفر بن شمس الخلاقه. مظفر ضرير ، ابن ساعاتى، ابن سناء الملك، ابن نفاده، ابن نبيه، ابن عنين و چند تن ديگر[۱].
پانویس==
- ↑ روح‌بخشان، عبدالمحمد، ج4، ص87
منابع مقاله
روح‌بخشان، عبدالمحمد، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1377