عقیلی، محمد بن عمرو
| نام | عقیلی، محمد بن عمرو |
|---|---|
| نامهای دیگر | |
| نام پدر | عمرو |
| متولد | |
| محل تولد | |
| رحلت | 322ق |
| اساتید | نسائی |
| برخی آثار | الضعفاء الكبير
الضعفاء و من نسب إلی الکذب و وضع الحدیث و من غلب علی حدیثه الوهم |
| کد مؤلف | AUTHORCODE11956AUTHORCODE |
محمد بن عمرو عقیلی (متوفی 322ق)، صاحب کتاب معروف «الضعفاء»، محدث حرمین شریفین و از عالمان بزرگ اهل سنت.
نام و نسب
او ابوجعفر محمد بن عمرو بن موسی بن حماد بن محمد عقیلی بصری حجازی، محدث الحرمين الشريفين است[۱].
ولادت
متأسفانه تاریخ ولادت او به‌طور دقیق در منابع مشخص نشده است. آنچه به ما رسیده این است که جدّ مادری او، یزید بن محمد عقیلی، در سال 225ق، به مکه مکرمه منتقل شد. ظاهرا عقیلی بعد از این تاریخ به دنیا آمده باشد[۲].
اساتید
شیوخ عقیلی فقط در کتاب «الضعفاء» او به پانصد تن می‌رسند که از بزرگان آنان می‌توان اشخاص زیر را به‌عنوان نمونه نام برد:
- نسائی، صاحب «السنن»؛
- عبدالله بن احمد بن حنبل؛
- زکریا بن یحیای ساجی؛
- اسحاق بن ابراهیم دبری؛
- ابوبکر بزار؛
- دولابی، صاحب «الكنی»؛
- محمد بن اسماعیل صائغ، محدث مکه مکرمه؛
و...[۳].
شاگردان
- محمد بن مسلمة بن قاسم اندلسی، صاحب کتاب «الصلة»؛
- محمد بن نافع خزاعی؛
- یوسف بن دخیل مصری؛
- ابوبکر بن مقری، صاحب «المعجم»؛
- یوسف بن احمد صیدلانی؛
- محمد بن احمد بلخی؛
و...[۴].
سفرهای علمی
- سفر به ری و اطلاع بر کتاب محمد بن مسلم بن واره، توسط پسر او و اخذ حدیث از محمد بن سعید بن بلج رازی و سماع حدیث از: سلیمان بن داود قطان، احمد بن منصور نیشاپوری و محمد بن فضل قسطایی؛
- سفر به بغداد و تلقی علم از احمد بن موسای طرسوسی و سماع حدیث از حامد بن شعیب بلخی؛
- سفر به قزوین و تلقی علم از سهل بن سعد قزوینی؛
- سفر به بصره و سماع حدیث از حسن بن عبدالعزیز مجوز؛
- سفر به واسط و سماع حدیث از حباب بن صالح واسطی؛
- سفر به مصر و سماع حدیث از: محمد بن زیدان کوفی، احمد بن موسای مکی، ازهر بن زفر و جبرون بن عیسای مغربی؛
و...[۵].
از نگاه علما
- مسلمة بن قاسم، او را جلیل‌القدر، عظیم‌الخطر، کثیرالتصانیف و... خوانده است؛
- قاضی ابوالحسن بن قطان فاسی، او را ثقه، جلیل‌القدر، عالم به حدیث و مقدم در حفظ دانسته است؛
- ذهبی، او را امام، حافظ و ناقد خوانده است[۶].
وفات
وفات وی در سال 322ق، در ماه ربیع‌الاول در مکه اتفاق افتاد[۷].
آثار
«كتاب الضعفاء»، که نام کامل آن چنین است: «كتاب الضعفاء و من نسب إلی الكذب و وضع الحديث و من غلب علی حديثه الوهم و من يتهم في بعض حديثه و مجهول روی ما لا يتابع عليه و صاحب بدعة يغلو فيها و يدعوا إليها و إن كانت حاله في الحديث مستقيمة». لازم به ذکر است که عقیلی در مورد ضعفا، تنها همین کتاب را نگاشته و کتاب دیگری به نام «الضعفاء الكبير»، چنان‌که برخی پنداشته‌اند، ندارد[۸].
پانویس
منابع مقاله
سرسا‌وی، ما‌زن بن محمد، مقدمه محقق بر «كتاب الضعفاء...»، اثر محمد بن عمرو عقیلی، مكتبة دار ابن عباس للطباعة و النشر و التوزيع، مصر، چاپ دوم، رمضان 1429ق/سپتامبر 2008م.